Ел дамуының маңызды мәселелері бойынша республикалық референдумның өтуі қоғамға серпіліс әкелді. Референдум – ел дамуының көрсеткіші. Әділдіктің салтанат құруы. Халықтың талабы мен тілегінің орындалуы. Болашаққа жасалған игі қадам. Ізгі мұрат! Мемлекет басшысы 2002 жылы 5 маусымда жалпыхалықтық референдум өткізуді белгіледі. Конституциямыздың 33-бабына түзетулер енгізілді. Бұл тұрғыда, әрине, елдің Ата Заңын түрлендіру мен апгрейд жасау көпшіліктің қатысуын қажет етті. Азаматтардың маңызды мемлекеттік мәселелер бойынша шешім қабылдауға қатысуының тиімді тәсілдерінің бірі референдум өткізу болып саналады.
Бір айта кетерлігі, «Республикалық референдум туралы» Заңға сәйкес референдум тағайындау туралы бастаманы Президент, Парламент, Үкімет немесе саны 200 мың адамнан кем емес Қазақстан азаматтары көтере алады. Осылайша, Мемлекет басшысы алдағы конституциялық өзгерістерді қоғамдық талқылаудың маңыздылығын ескеріп, референдум өткізу жөнінде бастама жасау құқығын пайдаланды. «Конституциялық реформа мәселесі бойынша республикалық референдум өткізудің бірқатар оң тұстары бар. Біріншіден, бұл ішкі және халықаралық аудиторияның Жаңа Қазақстанда мемлекеттік өмірдің маңызды мәселелері бойынша шешімдер қоғамның кең ауқымды қатысуы мен қолдауы негізінде ғана қабылданатындығын көрсету. Екіншіден, халықты референдумда дауыс беру процесіне тарту оның азаматтық белсенділігі мен саяси қатысуын арттыруға ықпал ететін болады. Сонымен, алдағы конституциялық өзгерістер бойынша референдум өткізу Қазақстан азаматтарына мемлекеттік маңызы бар мәселелер бойынша ерік білдіру құқығын пайдалануға мүмкіндік береді. Кең мағынада конституциялық түзетулер үшін тікелей дауыс беру – азаматтардың Жаңа Қазақстанның құрылысына тікелей қатысуына жағдай жасайды», – деді Президент.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев референдум алдында былай деді: «Бесінші маусымда жалпыхалықтық референдум өткізілетін болды. Конституциямыздың 33-бабына түзетулер енгізіледі. Менің мақсатым – халқыма мейлінше еркіндік беру, демократия мен заң үстемдігін күшейту. Президент ретінде ешқандай артықшылықтар мен жеңілдіктерге құмар емеспін. Мұндайды қаламаймын». Түсінгенге референдумның ең негізгі ой-түйіні осы сөз. Президент өзінің туған халқына барынша мол бостандық беруді мақсат етіп отыр. Халық өз тағдырын өзі шешетіндей болуы үшін, мемлекеттің ісін барлық өлшем бойынша халықтың өзі айқындайтын жағдай жасау үшін референдум өткізді. 1995 жылдан бері елімізде референдум өткізілген емес. 27 жыл бойы. Осы жылдардың ішінде референдум шақыратындай да жағдайлар болды. Төрт рет Конституция өзгерді, бірақ барлығы Парламент арқылы шешіліп келген еді. Енді үлкен өзгерістер болуына байланысты референдум қажеттігі туындады. Өйткені Конституцияның 33-бабына яғни үштен бір бөлігіне өзгеріс енгізілді. Әсіресе, ең қағидатты мәселелер жер, оның қойнауы, оның қазыналары халықтың меншігі деген концептуалды тың тұжырым жасалды. Басқа да үлкен-үлкен мәселелер бар. Бастысы «суперпрезиденттік» басқару үлгісінен мықты Парламентке сүйенетін президенттік басқару үлгісі енгізілді. Президент өз қолынан өкілеттіктерінің біраз бөлігін Парламентке беріп, Парламенттің өкілеттігін кеңейтті. Басқа да көптеген өзгеріс бар. Референдумның елге тигізген пайдасы ұшан теңіз.
