2025 жылдың 30 шілдесінде Алматыда «Диабеттік Ата-аналар Комитеті» қоғамдық қоры (ДиаРКом ҚҚ) ұйымдастырған баспасөз-конференциясы өтті. Кездесудің тақырыбы қант диабетімен ауыратын қазақстандықтарға медициналық көмек көрсетудегі резонанстық өзгерістер болды. Ресми деректерге сәйкес, бұл дерттен жарты миллионнан астам қазақстандық зардап шегеді.
Қор өкілдері, пациенттер, заңгерлер мен медициналық сарапшылар қант диабетімен ауыратын қазақстандықтарды дәрі-дәрмектермен және медициналық бұйымдармен қамтамасыз етудегі жүйелі бұзушылықтар, медициналық логика мен дәлелді медицинаға негізделмеген әкімшілік шешімдер және он мыңдаған қазақстандықтардың денсаулығы мен өмір сүру сапасына теріс әсер етуі мүмкін осындай шешімдердің салдары туралы мәлімдеді.
ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗЫ БАР АУРУЛАР ТІЗІМІНЕН ҚАНТ ДИАБЕТІН АЛЫП ТАСТАУ
Негізгі тақырыптардың бірі 14.07.2025 ж. №206-VIII ҚРЗ жаңа заңы болды, оған сәйкес қант диабеті бұдан былай әлеуметтік маңызы бар дерт болып саналмайды.
«Бұл шешім медициналық логикаға ғана емес, жалпы мағынаға да және Денсаулық сақтау министрлігінің логикасына қайшы келеді. Қант диабеті - Қазақстандағы инфаркт пен инсульттің басты себептерінің бірі. Мұндай ауқымдағы ауру пациенттерді қаржыландыру мен қорғауға басымдық беретін тізімнен шығарылған кезде біз үнсіз қала алмаймыз», - деп атап өтті «Диабеттік Ата-аналар Комитеті» ҚҚ директоры Руслан Закиев.
NOMAD зерттеуіне сәйкес, елдің ересек тұрғындары арасында екінші типті қант диабетінің таралуы 8,2% құрайды, бұл шамамен 1 640 000 адам. Қант диабетімен байланысты асқынулардан, мүгедектіктен және өлімнен экономиканың жыл сайынғы шығыны 436 миллиард теңгеден асады деп бағаланады.
ИНСУЛИН МЕН ГТП-1 ПРЕПАРАТТАРЫНА ҚОЛЖЕТІМДІЛІК ПРОБЛЕМАЛАРЫ
Баспасөз конференциясына қатысушылар деглудек инсулиніне - заманауи және қауіпсіз препаратқа қол жеткізуді жасанды түрде шектеу туралы мәселесін де көтерді.
2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап детемир инсулинін жеткізу тоқтатылады, ал деглудек тек балалар мен жүкті әйелдерге ғана қолжетімді болады. Осы ретте заңда ұшыраспайтын «жасөспірім жастағы балалар» термині қолданылады. Бұл заңды сенімділікті бұзады және мыңдаған балаларды емдеу құқығынан айыруы мүмкін», - деді Жанай Ақанов, медицина ғылымдарының кандидаты, Қазақстандық қант диабетін зерттеу қоғамының басшысы.
Сонымен қатар, сарапшылар бүкіл әлемде қант деңгейін, салмақты бақылаудың және жүрек-қан тамырлары қаупін азайтудың тиімді құралы болып саналатын ГТП-1 класындағы дәрілердің (атап айтқанда, Виктоза және Трулисити) барлық тобының тегін қамтамасыз ету тізімінен алып тасталуына алаңдаушылық білдірді.
ЭНДОКРИНОЛОГИЯЛЫҚ КӨМЕК СТАНДАРТТАРЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ
Бекітілген медициналық стандарттарға сәйкес, егер терапия 18 жасқа дейін басталса, мемлекет студенттер мен жүкті әйелдерге инсулин помпаларына арналған шығын материалдарымен қамтамасыз етуге міндетті. Алайда, іс жүзінде кәмелетке толған пациенттер екі жарым жыл ішінде қажетті шығындарға қол жеткізе алмайды.
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰСЫНЫМДАРДЫ БҰЗУ
Балаларға мақұлданған дәрі-дәрмектер тізіміне халықаралық қауіпсіздік тексеруінен өтпеген препараттар кірді. Атап айтқанда, бұл - FDA (АҚШ) мәліметтері бойынша балалар жағдайында қолдануға рұқсат етілмейтін Humalog Mix 25 және 50 екі фазалы инсулиндер.
«Оларды балалар тізіміне енгізу халықаралық қауіпсіздік стандарттары мен дәлелді медицинаға негізделмеген қауіпті шешім ретінде танылады. Мұндай шешімдер Денсаулық сақтау министрлігінің атышулы еншілес ұйымы - Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды сараптау Ұлттық орталығы тарапынан келіп түседі, мысалы, ол Қазақстанда іс жүзінде өндірілмеген «ҚазМедПром» ЖШС-нің «отандық» қолғаптарына тіркеу куәліктерін берген болатын», - деді Руслан Закиев.
«ДИАБЕТТІК АТА-АНАЛАР КОМИТЕТІ» ҚҚ ТАЛАПТАРЫ
Баспасөз-конференциясын ұйымдастырушылар Денсаулық сақтау министрлігіне қойылатын бірқатар нақты талаптарды атап өтті:
· Қант диабетін әлеуметтік маңызы бар аурулар тізіміне қайтару;
· Медициналық көрсеткіштер бойынша барлық пациенттерге деглудек инсулиніне тең қолжетімділікті қамтамасыз ету;
· Халықаралық реттеушілер балаларға ұсынбаған препараттарды балалар тізімінен алып тасталсын;
· Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды сараптау Ұлттық орталығы қызметіне аудит жүргізу;
· Эндокринологиялық көмек стандартының орындалуын қамтамасыз ету;
· ГТП-1-ді Өмірлік маңызды препараттар тізіміне қайтару.
«Біз жай ғана алаңдаушылық білдірмейміз. Біз балаларымыздың өмірі, күнделікті қолдауды қажет ететін жақындарымыз туралы айтып отырмыз. Денсаулық сақтау министрлігі қабылдаған шешімдер олардың өмір сүру сапасы мен оның ұзақтығына тікелей әсер етеді», - деп атап өтті ұйымдастырушылар.
