БАҒДАРЛАМАҒА 1,6 МЛРД ТЕҢГЕ БӨЛІНДІ
– Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа Жолдауында ауыл тұрғындарының табысын арттыру үшін «Ауыл аманаты» бастамасы қолға алынғанын айтты. Жобаның тиімді тұстарын атап өтіп, мемлекет шаруаларға, шағын және орта бизнеске барынша қолдау көрсететініне назар аударды. Қостанай өңірінде Президент тапсырмасы қаншалықты орындалып жатыр?
– «Ауыл аманаты» бағдарламасын іске асыру бойынша. 2023 жылы «Ауыл аманаты» бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) бойынша 1,6 млрд теңге бөлінді (367 жұмыс орнын құра отырып, кемінде 346 микрокредит беруге), онда сенім білдірілген агент «Тобыл «ӘКК» АҚ болды, бұл қаражат толық игерілді (2023 жылғы 24 қазанда аяқталды).
Бағдарламаны іске асыруға 16 аудан, оның ішінде 118 ауылдық округ қатысты. 2023 жылы Бағдарлама шеңберінде барлығы 279 кәсіпкер (қарыз алушы) кредит алды, оның ішінде 237 жаңа және 42 жұмыс істеп тұрған, 291 жаңа жұмыс орны құрылды. АӘК алушылар арасынан 39 отбасы несие алып, осы жоба аясында 157 адам жұмысқа орналастырылды. Бұдан басқа, аудандардың, Арқалық қаласының, Тобыл шағын қаласының әкімдіктері «Ауыл аманаты» жобасынан тыс тұрақты жұмыс орындарына орналастырылды және АӘК алушылар қатарынан 365 адам кедейлік шегінен шықты.
Сондай-ақ, жоба шеңберінде жұмыссыз азаматтар арасынан 123 адам және өнімсіз жұмыспен қамтылған халық арасынан 41 адам несие алды. Несиелеу бағыттары бойынша 1,6 млрд теңге сомасы келесідей берілді:
– мал шаруашылығы бойынша жобалар – жалпы сомасы 1,4 млрд теңгеге 248 микрокредит, берілген кредиттер есебінен 1 010 бас ІҚМ, 1 731 бас ұсақ мал, 1 573 бас жылқы, 9 200 бас құс және 13 бас шошқа сатып алынды.
– өсімдік шаруашылығы бойынша жобалар – 28,2 млн теңге сомасына 5 микрокредит, оған жылыжай салу, жем дайындау үшін жабдықтар мен техника сатып алу кірді (пресс – таңдаушылар – 3, шөп шабушылар – 2).
– басқа жобалар – 151,8 млн теңге сомасына 26 микрокредит, оның құрамына жабдықтар сатып алу (аспаздық, тігін, косметологиялық, банкет залы, фото жабдықтар және т. б.) – 14 микрокредит; техника сатып алу (фронтальды тиегіштер, тракторлар) – 9 микрокредит; Көлік құралдарын сатып алу – 3 микрокредит (жүк автомобилі – 2, жеңіл автомобиль – 1).
2024 жылға облыста оны іске асыру үшін республикалық бюджеттен 493 жұмыс орнын құра отырып, 465 микрокредит беруге 3 млрд 27 млн теңге бөлу жоспарлануда.
Бағдарламаны тиімді іске асыру мақсатында барлық 193 ауылдық округтерде ағымдағы жылдың басында скрининг жүргізілді. Скрининг нәтижелері бойынша ағымдағы жылы Бағдарламаны іске асыруға 163 Ауылдық округ/ауыл және Тобыл шағын қаласы қатысады.
3 млрд 27 млн теңге сомасы Кредиттеу бағыттары бойынша былайша бөлінді:
- мал шаруашылығы – 1 млрд 514 млн теңге сомасына 231 шағын несие (278 жұмыс орны);
- өсімдік шаруашылығы – 134 млн теңге сомасына 9 шағын несие (9 жұмыс орны);
- ауылшаруашылығына жатпайтын қызмет түрлері – 1 млрд 379 млн теңге сомасына 225 микрокредит (206 жұмыс орны).
«Ауыл аманаты» бағдарламасын кредиттеудің жекелеген бағыты өндірістік ауылшаруашылығы кооперативтерін құру болып табылады, осы мақсаттар үшін 620 млн теңге сомасына 25 микрокредит бөлу жоспарланған (75 жұмыс орны жоспарланған).
Қазіргі уақытта 11 ӘКК қаржыландыруды күтуде, оның ішінде 4 ӘКК жұмыс істеп тұр, 7 ӘКК құру кезеңінде. Бүгінгі таңда Бағдарлама шеңберінде ағымдағы жылдың тамыз айында қайтарымды қаражат есебінен 27 млн теңге сомасына 1 ӘКК құрылып, қаржыландырылды.
Анықтама: жалпы облыста 52 ауылшаруашылығы кооперативі жұмыс істейді, оның ішінде сүт өндірумен – 15 ӘКК, етті мал шаруашылығымен – 36 ӘКК, жемшөп дайындаумен 1 кооператив айналысады. Ағымдағы жылдың сәуір айында «Тобыл «ӘКК» АҚ атынан сенім білдірілген өкіл (агент) анықталды, қаражатты аудару ағымдағы жылдың қазан айында жоспарлануда.
«Ауыл аманаты» ауыл халқының табысын арттыру бағдарламасын іске асыру тұрақты бақылауда.
– Қостанай – астықты аймақ. Қазақ астығының төрттен бірін беретін жомарт өлке. Биылғы егін орағы көңілден шықты ма? Қанша гектар аумаққа дәнді және майлы дақылдар егілді? Астық науқаны толықтай бітуге таяу ма?
– Ағымдағы жылы ауылшаруашылығы дақылдарының егіс алқабы 5 млн 466,6 мың га құрады, оның ішінде дәнді дақылдар – 4 млн 266,4 мың га, майлы дақылдар – 691,4 мың га. Вегетациялық кезеңде және егін жинау кезінде ауа-райы қолайлы болды. Облыста дәнді дақылдарды, картопты, көкөністерді жинау аяқталды. Дәнді дақылдардың жалпы алымы 5 млн 973 мың тоннаны құрады, орташа өнімділік – 14 ц/га.
Ауыл шаруашылығы құрылымдарында 42 мың тонна картоп, 12,5 мың тонна көкөніс жиналды. Майлы дақылдарды жинау жалғасуда. Бүгінгі таңда 691,4 мың гектардан 426 мың гектар немесе 61,6% жиналды. 278,3 мың тонна май тұқымы бастырылды, өнімділігі облыс бойынша орта есеппен 6,5 ц/га.
Шаруашылықтар дизель отынымен қамтамасыз етілген. 83 мың тонна (бағасы 250 теңге/литр) бөлінді, сондай-ақ астықты кептіруге 13,2 мың тонна дизель отыны бөлінді.
Облыста 8,3 млн тоннаға сақтау сыйымдылығы бар, оның 3 млн тоннасы элеваторлық, 5,3 млн тоннасы ауылшаруашылығы құрылымдарында. Бұл жиналған астықты сақтау үшін жеткілікті.
Ағымдағы кезеңде астық қабылдау кәсіпорындарында 1 млн 219,1 мың тонна ауылшаруашылығы өнімі сақталуда, жүктеме 40,6% құрайды. Облыстың астық қабылдау кәсіпорындарына жаңа егіннен 1 млн 387 мың тонна астық түсті, оның ішінде 1 млн 57 мың тонна жұмсақ бидай. Бүгінгі таңда келіп түскен бидай көлемінің (1057 мың тонна) 61%-ы 3-класқа, 27%-ы 4-класқа, 10%-ы 5-класқа жатқызылды. Облыста астықты кептіру үшін 403 астық кептіру агрегаты бар, оның 105 астық қабылдау кәсіпорындарында және 298 ауылшаруашылығы құрылымдарында. Астық кептіргіштердің жалпы өнімділігі сағатына 13,2 мың тонна өнімді құрайды.
– 2023 жылы отандық автомобиль өнеркәсібіндегі тағы бір айтарлықтай жаңалық – Қостанайда Chevrolet Enix маркалы автокөліктердің өндірісі жүзеге асырылғаны. Нарықта қозғалтқышы 90 және 132 ат күшіне тең седанның 2 түрі болады. Жылына 30 мың машина шығару көзделіп отыр. Жобаны іске асыруға 23,4 млрд теңге жұмсалып, 400 жұмыс орны құрылғанынан хабардармыз. Биылғы нәтиже қандай?
– 2022 жылғы желтоқсанда құны 33,7 млрд теңгеге ChevroletОnix автомобильдерін шағын тораптық өндіру жөніндегі жобаны іске асыру басталды, ал ағымдағы жылғы шілдеде бұл жоба іске қосылды. Бүгінгі таңда «СарыарқаАвтоПром» ЖШС кәсіпорны осы модельдің толық ауқымды өндірісін жүзеге асыруда.
Кәсіпорынның ақпараты бойынша 2024 жылдың соңына дейін 3 287 бірлік автомобиль шығару жоспарланған. Жаңа жобаларды іске асыру автомобиль өнеркәсібін одан әрі дамытуға ықпал ететін айта кету керек, ол бүгінде облыстың барлық өңдеу өнеркәсібінің шамамен 47%-ын құрайды.
МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІҢ МӘРТЕБЕСІ БИІКТЕП КЕЛЕДІ
– Қостанай облысында 7 мың Еділбай тұқымды қой өсірумен айналысатын жаңа мал шаруашылығы кешені іске қосылыпты. АВ Agro-KZ компаниясы 1000 бас аналық мал басын және 6000 бас бордақылауды қоса алғанда, 7000 бас қой өсіретін мал шаруашылығы кешенін құру жөніндегі жобаны іске асырып жатыр. Жоба құны шамамен 500 млн теңгені құрайды деп мәлімдеді Ауыл шаруашылығы министрлігі. Бұл жақсы жаңалықты тарқата айтсаңыз. Жалпы өңірдегі мал шаруашылығы төңірегінде хабардар етсеңіз.
– Ағымдағы жылы 6 мың бас қой мен 20 мың басқа дейінгі бордақылау алаңына репродуктор салу бойынша инвестициялық жобаны іске асыру басталды – «АВ Agro-KZ» ЖШС (Арқалық қ., Көктау ауылы). Жоба бойынша жоспарланған инвестиция көлемі 2,5 млрд теңгені құрайды. Жобаның бірінші кезегі 1 мың аналық бас және 6 мың бордақылау басына (4 жаңа жұмыс орны) Еділбаев тұқымды қой өсіру бойынша мал шаруашылығы кешенін салуды көздейді. Жобаның сомасы 500 млн теңгені құрайды (200 млн теңге меншікті қаражат, 300 млн теңге «Бәйтерек «ҰБХ» АҚ қаржы институттары арқылы қарыз қаражаты). Жобаны іске қосу мерзімі – 2025 жылғы желтоқсан.
Бүгінгі таңда ауданы 3,8 мың га жер учаскесі (жайылым) берілді. Жобаның бизнес-жоспары жасалды, қойлардың асылтұқымды мал басын жеткізушілермен уағдаластықтар бар (Батыс Қазақстан облысының «Бірлік» ЖШС). Жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеу және мал шаруашылығы кешенін салу жөніндегі жобалау және мердігерлік ұйымдар айқындалды. Жобаның бастамашысы австралиялық қой өсіру және бордақылау технологиясын (электронды шопан) енгізуді жоспарлап отыр.
– Қостанай облысында көптеген ұлттар мен ұлыстар тұратыны белгілі. Нақты халық саны қанша? Жергілікті ұлттың өсімі қалай? Президентіміз «Ата Заң бойынша Қазақстанда бір ғана мемлекеттік тіл бар. Бұл – қазақ тілі», – деді. Қостанай өңіріндегі Мемлекеттік тілдің қолданыс аясы туралы айтсаңыз. Көңіліңіз тола ма?
– Қостанай облысының жалпы тұрғындар саны 829984 адамды құрайды. Оның ішінде, қазақтар – 370037, орыстар – 278 226, украиндар – 85212, өзге ұлттар саны – 96509.
Қостанай облысында тіл саясатын іске асыру Қазақстан Республикасында тіл саясатын дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының іс-қимыл жоспарына сәйкес жүргізіледі. Бүгінгі таңда Қостанай облысында ересек тұрғындарға арналған 20 тілдерді үйрету орталығы (1 облыстық, 3 қалалық және 16 аудандық) жұмыс істейді. Орталықтар заманауи материалдық-техникалық базамен жабдықталып, тілдерді үйренуге барлық жағдай жасалған. 2024 жылы орталықтарда 6759 тыңдаушы мемлекеттік тілді оқыту курстарымен қамтылған.
2024 жылы тілдерді оқыту орталықтарының мамандарының кәсіби деңгейін көтеру мақсатында «Оқытушылардың кәсіби дағдыларын дамытуға және жасанды интеллектіні интеграциялауға бағытталған қазақ тілін оқытудың заманауи әдіс-тәсілдері» республикалық семинары, «Мемлекеттік тілді оқыту бойынша оқу-әдістемелік өнімдері» тақырыбында дөңгелек үстелі, Ш.Шаяхметовтың 85 жылдығына арналған «Тіл – халық рухы» атты республикалық ашық есік күндері және басқа да іс-шаралар жоспарлы түрде өткізіліп тұрады. Аудандар мен қалалардың тілдерді оқыту орталықтарының мамандары үшін облыстық «Тілдарын» орталығының мамандары онлайн, оффлайн форматта үнемі әдістемелік сағаттар өткізіп тұрады. Сонымен қатар тілдің қолданыс аясын кеңейту мақсатында облыстық, аймақтық семинарлар байқаулар, фестивальдер, викториналар, кездесулер, челлендждер өткізіліп тұрады.
Атап айтсақ, мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту және оны дамыту барысында 2024 жылдың 05 ақпанында «Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6697 әскери бөлімі» РММ мен Қостанай облысы әкімдігі мәдениет басқармасының «Тілдарын» облыстық тілдерді оқыту орталығы» КММ арасында өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды. Меморандумның мақсаты әскери салада мемлекеттік тілді қолдану аясын кеңейту, еліміздің дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының тарихын насихаттау болып табылады. Аталған әскери бөлімінің офицерлері мен әскери қызметшілерінің арасында «Тілге құрмет – елге құрмет» акциясы аясында Қостанай облысы әкімдігі Мәдениет басқармасының өкілдерінің қатысуымен «Мемлекеттік тілді дәріптеу – ұлт болашағы» тақырыбында ақпараттандыру сағаты өткізілді. Ақпараттандыру сағатында ақын-жазушылардың тіл туралы нақыл сөздер жинағы тыңдалып, күй шертіліп, тілге қатысты заң жүйесіндегі жаңа реформалар туралы ақпарат берілді. Мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту және оны дамыту мақсатында алуан форматта іс-шаралар өткізіліп тұрады:
Қазақстан Республикасының Конституциясы күніне орай мемлекеттік қызметшілер арасында «Мемлекеттік тіл – мемлекеттік қызметте» атты байқау өткізілді.
Тілдер мерекесіне орай Мәдениет басқармасының ұйымдастыруымен қалалық, аудандық тілдерді оқыту орталықтарының оқытушылары арасында Ахмет Байтұрсынұлы атындағы «Үздік оқытушы – 2024» облыстық байқауы өткізілді. Байқау қорытындысы бойынша байқаудың жеңімпазы Рудный қалалық тілдерді оқыту орталығының мемлекеттік тілді оқытушысы Л.А.Өтемұратова облыстық «Алау» телеарнасында сұхбат берді. Л.А.Өтемұратова үстіміздегі жылы 13 қыркүйек күні болған республикалық байқауға қатысып, ІІ орынға ие болды.
Қазақстан халқының тілдері күніне орай «Тіл – рухани қазына» атты облыстық салтанатты жиын болып өтті. Аталған шараға тіл жанашырлары, зиялы қауым өкілдері, этно-мәдени бірлестік өкілдері және аудан, қалалардағы мәдениет және тілдерді дамыту саласының басшылары, мамандары БАҚ өкілдері қатысты. Ұлт ұстазының шығармаларын кеңінен насихаттау мақсатында А.Байтұрсынұлы ескерткішінің алдында жоғары оқу орындары мен колледждерінің студенттері арасында «Шабыттың мініп тұлпарын» «Байтұрсынұлы оқулары» болып өтті.
Республика күніне орай үш тілді жетік меңгерген жастар арасында «Тіл шебері» облыстық байқауы болып өтті. Байқаудың мақсаты – үш тілді қатар меңгерген жастарды анықтау, оларға қолдау көрсету, үштілділікті насихаттау, тіл мәдениетін көтеру. Аудандар мен қалаларда тіл жанашырларының қатысуымен фестивальдар мен конференциялар ұйымдастырылып, дөңгелек үстелдер, ақпараттық-насихаттау жұмыстары жүргізілуде.
Қазақстан Республикасында тіл саясатын дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын іс-қимыл жоспарына сәйкес тілдік ортаға негізделген тіл саясатын жүргізу, мемлекеттік тілдің қолданыс аясын кеңейту мақсатында мемлекеттік мекемелерге, кәсіпкерлік субъектілеріне, квазимемлекеттік секторға олардың тіл заңнамасы талаптарының орындалуын қамтамасыз етуі мақсатында түсіндіру жұмысы, әдістемелік көмек көрсету үздіксіз жүргізіледі. Тілдік кемсітушілікті болдырмау және алдын алу, мемлекеттік тілдің қолданыс аясын күшейту мақсатында өңірлерде арнайы жұмыс тобы құрылып, дүкендер, сауда орталықтары, кафелер мен асханалар, дәріханалар т.б. орындарға ақпараттық-түсіндірме жұмыстарын жүргізіп отырады.
Өңірде «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» заң талаптарының орындалуы бойынша «Атамекен» өңірлік кәсіпкерлер палатасында салалық кеңестің кезекті отырысында жоғары және арнаулы білім беру мекемелері арасында «Қазақстан Республикасының тіл туралы», «Жарнама туралы» Заңдарының орындалуы туралы мәселе қаралды.
Қаламыздағы «Азия», «Zetro» және «Солнечный», «Астықжан» т.б. ірі сауда орталықтарында тіл және тұтынушылардың құқықтарын қорғау заңнамасының нормаларын түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Облыста көрнекі ақпараттың тіл заңнамасының талаптарына сәйкес мониторинг жүргізіледі. Әкімдіктер тарапынан жарнама агенттіктеріне үнемі әдістемелік көмек көрсетіліп, тіл туралы заңнаманың нормалары түсіндіріліп тұрады. Қала аумағындағы көрнекі ақпарат құралдарының сапасы жыл сайын жақсарып келеді. Аталған жұмыстың нәтижесі республикада өткен байқауда анықталды. Республикалық «Жарнама – тіл тазалығының көрінісі» байқауына Қостанай облысынан «PROPEREVOD» агенттігінің аудармашысы Сонмез Елена Кенескановна қатысып, ынталандыру сыйлығына ие болды.
Халыққа қызмет көрсету салалары мамандары үшін ауызекі сөйлеу дағдыларын қалыптасыру мақсатында қазақ және орыс тілдерінде: «Асхана», «Дүкенде», «Халыққа қызмет көрсету орталығы», «Қонақүйде», «Дәріханада», «Сауда үйі», «Шаштаразда», «Банкте» тақырыптарда әзірленген брошюралар, қысқаша тілашарлар әзірленіп таратылуда. Қостанай қалалық әкімдігімен жолаушылар тасымалымен айналысатын кәсіпорындардағы 200-ден астам автобустың «Жүру кестесі», «Аялдама атаулары», «Аудио хабарландырулары» бойынша көмек берілді. 2024 жылы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс негізінде «Социум и Я» қоғамдық бірлестігі облыстағы кәсіпкерлік субъектілеріне заң талаптарына сәйкес түсіндіру жұмыстарын жүргізді.
Жауапты мамандар мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдардың ресми интернет-ресурстарына тіл туралы заңнама талаптарына сәйкестігіне мониторинг жүргізіп тұрады. Облыстық «Тілдарын» тілдерді оқыту орталығының мамандары мемлекеттік тілді оқыту жұмыстарын БАҚ арқылы жүргізуде. Облыс тұрғындары үшін «АЛАУ» телеарнасында қазақ тілін үйрену «Тілашар» тележобасы жүргізіледі. Тіл мамандары «QOSTANAI» телеарнасының «Бірінші студия», «Алау» телеарнасында «Көкейтесті сұхбат» бағдарламаларына қатысып, тұрғындарды облыста атқарылып жатқан тіл саясаты барысы, тілдерді оқыту жұмыстары туралы хабардар етіп тұрады.
ӨҢІРДІҢ ӨРЕЛІ ІСТЕРІ ЖЕТЕРЛІК
– Еліміздің қай өңірінде болмасын әлеуметтік мәселе бірінші орында тұр. Қостанай аймағында бұл мәселе қалай шешілуде? Халықтың тұрмыс-тіршілігіне тоқталсаңыз. Көпшілік немен айналысады? Жұмыспен қамту жағы қалай? Өңірдегі ең жоғарғы және ең төменгі жалақы қанша?
– Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы жергілікті атқарушы органдардың алдында мынадай негізгі міндеттер тұр: бұл халықты жұмыспен қамту саласындағы шараларды іске асыру, халықтың әлеуметтік осал топтарының құқықтары мен әлеуметтік кепілдіктерін қамтамасыз ету, сондай-ақ мүгедек адамдарды әлеуметтік қолдау. Жұмыссыздықтың өсуіне жол бермеу, халықты жұмыспен қамтуға тарту мақсатында облыстың атқарушы органдары халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдауда.
Тұрақты жұмыс орындарына, мемлекет субсидиялайтын жұмыс орындарына жұмысқа орналасуға, еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтар бойынша кәсіптік оқытуды ұйымдастыруға жәрдемдесу бойынша шаралар қабылдануда. «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне тегін оқыту, халықтың әлеуметтік осал топтарына жаңа бизнес – идеяларды іске асыруға гранттар және бизнесті дамытуға жастарға жеңілдетілген шағын несиелер түрінде кәсіпкерлік бастамаларды дамытуға қолдау көрсетіледі.
Ағымдағы жылы 43 мыңнан астам азаматты жұмыспен қамту шараларымен қамту көзделген. Бүгінгі таңда 35 мыңнан астам азаматты жұмыспен қамтуға жәрдем көрсетілді.
Қабылданған шаралардың нәтижесінде 2024 жылдың 2 тоқсанының қорытындысы бойынша жалпы жұмыссыздық деңгейі 2023 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 0,1 пайыздық тармаққа төмендеп, 4,6%-ды құрады. Мемлекет аз қамтылған отбасыларға атаулы әлеуметтік көмек, коммуналдық қызметтерді төлеуге тұрғын үй көмегі, өмірлік қиын жағдай туындаған кезде біржолғы төлемдер түрінде көмек көрсетеді.
Ағымдағы жылдың өткен кезеңінде АӘК 800 млн теңгеден астам сомаға 2 210 отбасыға (9 600 адам, оның ішінде 18 жасқа дейінгі 6 135 бала) тағайындалды. Мәселен, АӘК алушылар арасынан 1 жастан 6 жасқа дейінгі балаларға ай сайынғы қосымша төлем 100 млн теңгеден астам сомаға 2 746 балаға тағайындалды. 2023 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда АӘК алушылар саны 40,6%-ға азайды. 2024 жылғы 01 қазандағы жағдай бойынша 50 млн теңгеден астам сомаға 2 100 отбасына тұрғын үй көмегі көрсетілді.
Облыс аудандары мен қалаларының жергілікті өкілді органдарының шешімдері бойынша мұқтаж отбасыларға, оның ішінде ҰОС ардагерлеріне, оларға теңестірілген адамдарға, соғыс ардагерлеріне, тыл еңбеккерлеріне, мүгедектігі бар адамдарға және аз қамтылған азаматтарға әлеуметтік көмек көрсетіледі.
2024 жылғы 01 қазандағы жағдай бойынша 1,2 млрд теңгеден астам сомаға 13 800 азаматқа әлеуметтік көмек көрсетілді. 2024 жылдың екінші тоқсанында орташа айлық атаулы жалақы 3736 теңгені құрады, бұл өткен жылғы кезеңнен 12,5%-ға жоғары.
Облыста мүгедектігі бар 29 мыңға жуық адам (бұдан әрі – МБА) тұрады, оның ішінде 3662 бала. Ағымдағы жылы МБА-ға әлеуметтік қолдауға 17 млрд теңге, оның ішінде МБА-ды техникалық құралдармен және оңалту қызметтерімен қамтамасыз етуге 5,4 млрд теңге және арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетуге 11,6 млрд теңге бөлінді.
Облыста арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін 13 орталық жұмыс істейді: оның ішінде 10-ы стационар жағдайында, 2 оңалту орталығы және ағымдағы жылдың ақпан айында ашылған 1 аутизм мен басқа да ақыл-ой кемістігі бар балалардың күндізгі болу орталығы.
– Қостанай өңірі небір ұлылар мен ақын-жазушылардың, алаш қайраткерлерінің туған өлкесі. Оларды еске алу, ұлықтау жағынан кенде емес екендеріңізді білеміз. Алда қандай іс-жоспарлар бар?
– Көрнекті жерлестердің өмірі мен қызметін насихаттауға ерекше назар аударылады. Ағымдағы жылы Қазақстанның мәдени мұрасына елеулі үлес қосқан Қостанай облысының тумаларының мерейтойларына арналған 250-ге жуық іс-шара өткізілді. Мысалы, ақын, Қазақ КСР Халық ақыны Омар Шипиннің 145 жылдығына орай «Өлді деуге бола ма, өлмес өлең жазғанды» виртуалды акциясы (Л.Н.Толстой атындағы Қостанай облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы) ұйымдастырылып, «Халық ақыны – Омар» танымдық сағаты (Ыбырай Алтынсариннің Қостанай облыстық мемориалдық музейі), «Өлеңім өміріндей байтақ елдің…» жылжымалы фотоқұжаттық көрмесі және «Мен өзім көне қартпын көпті көрген...» портрет-кеші (Қостанай облыстық тарихи-өлкетану музейі) және басқа да шаралар өткізілді.
Ұлттық театр, кино өнерінің негізін қалаушы, Халық әртісі, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Елубай Өмірзақовтың 125 жылдығына орай облыстық филармонияда «Өмірін өнерге арнаған» атты концерт өтті, Б.Майлин ауданында «Театр – менің тағдырым» портрет кеші өткізілді. Арқалық қаласындағы № 2 облыстық әмбебап ғылыми кітапханада Әліби Жангелдиннің 140 жылдығына, Сейіт Кенжеахметұлының, Қоғабай Сәрсекеевтің, Қойшығара Салғариннің, Сабыржан Шүкірұлының 85 жылдығына, Қонысбай Әбілдің 70 жылдығына арналған «Даңқты өлкенің дарынды тұлғалары» кітап көрмесінің тұсаукесері өтті.
Ақын Ғаббас Жұмабаевтың, жазушылар Мұхамеджан Дүзенов пен Сафаржан Хайдаровтың 100 жылдығы да көрініс тапты. Сонымен қатар, 4-5 қазанда Меңдіқара ауданы мен Қостанай қаласында ақын, публицист, аудармашы Ғаббас Жұмабаевтың 100 жылдығына арналған іс-шаралар өтті. Сондай-ақ, жазушы, ақын, драматург Бейімбет Майлиннің 130 жылдығына орай «Алып тұлғаның әдеби мұрасы» атты кітап көрмесінің салтанатты тұсаукесері (Л.Н.Толстой атындағы Қостанай облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы) және «Сахна өнерінің саңлағы» көрмесінің ашылуы (Ыбырай Алтынсарин мемориалдық музейі) ұйымдастырылды, Арқалық қазақ жасөспірімдер театрында қазақ театр сыншыларының бірлестігімен тәжірибе алмасу жемісті өтті. Ағымдағы жылдың қараша айында Бейімбет Майлин ауданында жазушының 130 жылдығына арналған естелік іс-шаралар жоспарланғанын атап өтемін (І.Омаров атындағы облыстық қазақ драма театрының спектаклі, Б.Майлин ескерткішіне гүл шоқтарын қою, фото-деректі және көркем көрмелер, «Бейімбет Майлин шығармалары – өшпес мұра» ғылыми-практикалық конференция, облыстық ақындар айтысы, Е.Өмірзақов атындағы Қостанай облыстық филармониясының әртістерінің қатысуымен Гала-концерт).
2024 жылдың ауқымды жобасы «AMANAT» партиясының қолдауымен өткен Халық ақыны Қонысбай Әбілдің 70 жылдығына арналған «Тобыл – Торғай топжарғаны» республикалық ақындар айтысы болды. Айтысты Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, «Құрмет» орденінің иегері, ақын, журналист, Халықаралық айтыстар одағының төрағасы және Қазақстан термешісі Жүрсін Ерман төрағалық еткен білікті қазылар алқасы бағалады (қазылар алқасының мүшелері: Әсия Беркенова – Халық ақыны; Ақылбек Шаяхмет – ҚР мәдениет қайраткері, филология ғылымдарының кандидаты, ақын; Құдайберлі Мырзабеков – Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі; Бауыржан Халиолла – Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі; Сейфолла Шайынғазы – Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, ақын, журналист; Дәулеткерей Кәпұлы – еңбек сіңірген қайраткер «Алаш» халықаралық әдеби сыйлығының лауреаты, «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты, Халықаралық суырыпсалма ақындар одағы мен Қазақстан орындаушылар одағының мүшесі, сарапшы). Айтысқа Қазақстанның 12 айтыскері қатысты (Жамбыл, Түркістан, Ақтөбе, Қостанай, Солтүстік Қазақстан облыстары, Алматы, Астана, Қызылорда қалалары). Айтыс барысында өзекті тақырыптар ашылды. Мысалы, «Сәкен, Ілияс, Бейімбет / Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы», «Торғайда туған ақындар/ Торғайда туған батырлар» және басқалар («Өзбекәлі Жәнібеков / Еркін Әуелбеков», «Ауыл төрге шықсын! / Терең өңдеу – басты мақсат», «Кітап – білім бұлағы /Телефон тұтқынына айналмайық», «Әкеңді ардақта / Анаңды аяла»). Бас жүлде – Мұхтар Ниязов (3 миллион теңге ақшалай сыйлық).
Келесі жылы Алаштың көрнекті қайраткері, ағартушы, ақын, жазушы, публицист Міржақып Дулатұлының 140 жылдық мерейтойы атап өтіледі, осыған орай іс-шаралар жоспары құрылып, дайындық жұмыстары қазірден бастап жасалуда. «Міржақып Дулатұлы және ұлт руханияты» деген тақырыпта халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция, республикалық ақындар айтысы, республикалық жыр-терме орындаушылар байқауы, түрлі әдеби кештер, тақырыптық көрмелер, дөңгелек үстелдер өткізу жоспарланып отыр. Алдағы уақытта бұл бағыттағы жұмыстар жалғасады.
ӘКІМДЕРДІ САЙЛАУ – ӘДІЛДІКТІҢ БАСТАУЫ
– Мемлекет басшысы 2 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауында азаматтарымыздың соңғы жылдардағы тағы бір талабы әкімдерді тікелей сайлау жүйесін енгізу екенін айтты. Ауыл әкімдерін сайлау кезең-кезеңмен атқарылуда. Әкімдер сайлауы – саяси жүйені реформалау ісіндегі маңызды қадам екенін де Президент үнемі айтып жүр. Осы шара Қостанай өңірінде қалай жүзеге асуда?
– «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» ҚР Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізілген сәттен бастап 2021 жылғы шілдеден ауыл әкімдерін тікелей сайлау өткізіледі. Ауыл әкімдерін тікелей сайлау жүйесі жергілікті өзін-өзі басқару институтының дамуына ықпал етеді, ауыл тұрғындарының да, әкімдердің де өз сайлаушылары алдындағы жауапкершілігін арттырады. Мұндай өзара іс-қимыл болашақта билік пен халықтың тығыз ынтымақтастығына, сенімге, ауылдағы проблемаларды тиісінше сапалы, тиімді шешуге әкеледі.
Жоғарыда аталған Заңға сәйкес ауылдар, кенттер және ауылдық округтер әкімдерінің өкілеттік мерзімі 4 жылды құрайды. Сайлаудың басым бөлігі ауыл әкімдерінің өкілеттік мерзімінің аяқталуына байланысты өткізілді. Мәселен, 2024 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша барлығы 190 ауыл, кент және ауылдық округ әкімдері (барлығы 198 ауыл, кент, ауылдық округ, аудандық маңызы бар қала әкімдері) сайланды.
190 әкімнің 115-і немесе 60,5% жаңа өкілеттік мерзіміне сайланды, ауыл әкімдерінің қатарын 75 адам немесе 39,5% толықтырды. Саяси партиялардың ұсынысы бойынша 150 әкім немесе 79,0%, өзін-өзі ұсыну жолымен тиісінше 40 әкім немесе 21,0% сайланды.
Жаңадан сайланған әкімдердің орташа жасы 44 жас. Ауылдарда сайлаушылардың орташа келуі 65-80% құрайды. Барлық сайлау «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» ҚР Заңын іске асыру аясында өтуде.
– Соңғы сауал. 2022 жылдың 2-10 қыркүйегінде Әулекөл ауданының аумағында болған ірі орман өртінің ауданы 39,8 мың га құрады, оның ішінде 32,4 мың га орманмен жабылған, жалпы ағаш қоры – 4 млн 670 мың м3, жалпы шығын 18,8 млрд теңге деген хабарды БАҚ-тан оқыдық. Көптеген үй-жайлар өртеніп кетті. Одан бері де екі жылдай уақыт өтіпті. Не өзгерді? Өртенген аймақты қайта қалпына келтіру мүмкін бе? Қандай жұмыстар істелді?
– 2022 жылғы 2-10 қыркүйекте Әулиекөл ауданының аумағында болған ірі орман өртінің көлемі 39,8 мың га құрады, оның ішінде 32,4 мың га орманмен жабылған, жалпы сүрек қоры – 4 млн 670 мың м3, жалпы шығын – 18,8 млрд теңге.
2022 жылғы қарашадан бастап 2024 жылғы қазанға дейінгі кезеңде 1 млн 449,2 мың м3 сүрек көлемімен 13,1 мың га (өрт шалған орманмен жабылған алаңның 40%) орман кесуге бөлінді. Кеспеағаштарды бөлу жөніндегі жұмыстарға облыстың барлық 11 орман шаруашылығы мекемесінен 115 адам тартылды.
Облыстың орман шаруашылығы мекемелері 2022-2023 ж.ж. 4,8 мың га алаңда 621,8 мың м3 сүрек дайындады. Облыстың орман шаруашылығы мекемелері 2024 жылы (18.10.2024 ж.) 2,2 мың га алаңда 213,7 мың м3 сүрек дайындады.
2022-2024 ж.ж. (18.10.2024 ж.) барлығы 6,9 мың га алаңда 835,5 мың м3 сүрек дайындалды (өрт шалған орманмен жабылған алаңның 21%-ы).
Өртенген алаңдарда сүрек дайындауға 206 жасақ, 931 адам, 378 техника жұмылдырылды.
2024 жылы өртенген алаңда 2,1 млн дана қарағай көшеттерінің санымен 310,5 га алқапта қарағайдың орман дақылдары отырғызылды. Сонымен қатар, өрттің ауданы бойынша ағымдағы жылдың жазында жаңбыр түрінде ылғалдың жеткілікті мөлшеріне байланысты қарағай, қайың, көктеректің табиғи жаңаруының ішінара пайда болуы байқалады.
– Уақытыңызды бөліп сұхбат бергеніңізге рақмет!
Қостанай облысы әкімінің орынбасары Ринат Зәкиұлы Мұхаметқали мен журналист Нағашыбай Қабылбек
