Мемлекет басшысы құқық қорғау органдарының басшыларымен кеңесте «Заң және Тәртіп» қағидатын ұстану қоғамның идеологиялық және саяси нұсқаулығына айналуы қажет екенін атап өтті. Президент: «Әділетті Қазақстан – Заң мен Тәртіп үстемдік құратын ел», – деді. Бұл – жаңа қоғамдық келісімнің іргетасында тұрған маңызды постулат. Барлық азаматтардың заң алдындағы теңдігінің конституциялық қағидаты сақталмаған жерде әділетті мемлекет құру мүмкін емес. Бұл туралы Президент тағы да еске салды.
Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының 8-бабында бекітілген тәуелсіз және бейтарап соттың істі әділ және жария талқылау құқығына Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабында кепілдік берілген, онда: «әркімнің өзінің құқық субъектісін тануға құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға құқылы. Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауға құқығы бар».
Бапта бекітілген тәуелсіз және бейтарап соттың әділ және жария тыңдау құқығы. Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының 8-бабында кепілдік берілген. Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабында: «Әркімнің өзінің заңды тұлғасын тануға құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға, оның ішінде қажетті қорғанысты алуға құқығы бар. Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауға құқығы бар».
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 9-бабына сәйкес азаматтық құқықтарды қорғауды сот, аралық сот немесе аралық сот: құқықтарды тану: құқық бұзылғанға дейін болған жағдайды қалпына келтіру арқылы жүзеге асырады: құқықты бұзатын немесе оны бұзу қаупін тудыратын әрекеттердің жолын кесу: заттай міндеттеме беру; залалдарды, өсімпұлдарды өндіру; мәмілені жарамсыз деп тану; моральдық зиянды өтеу; құқықтық қатынастардың тоқтатылуы немесе өзгеруі; жарамсыз деп тану немесе не мемлекеттік органның немесе жергілікті өкілді немесе атқарушы органның заңнамаға сәйкес келмейтін актісін қолдануға жатпайды, сондай-ақ заңнамалық актілерде көзделген өзге де тәсілдермен жүзеге асырылады.
Сот жүйесі – тірі организм және ол әр¬дайым жақсы жаққа өзгеруді қажет етеді. Әйтпесе, ол өмір шындығына және қоғамның сұраныстарына жауап беруін тоқтатады. Мұндай әрекетсіздіктің неге әкеп соғатынын біз тіпті, кейбір еуропалық елдерден де көре аламыз. Мемлекеттің дамуымен қатар сот жүйесіне қойылатын жаңа талаптар да өседі. Тарихи тұрғыдан сот билігі консервативті болып келеді. Бұл бізге ғана емес, бүкіл әлемге тән.
Қоғам сот жүйесін жетілдіруді талап етуін әділ түрде жалғастырады. Бірақ кез келген жүйеге жаңа институттарды енгізіп, нәтижесін көру үшін уақыт және көп еңбек қажет.
