Климаттың өзгеруі бүгінгі күннің ең маңызды экологиялық және әлеуметтік мәселелерінің бірі болып табылады. Оның әсері табиғи апаттардан бастап, адам денсаулығына және әлеуметтік-экономикалық жүйелерге дейін кең ауқымды қамтиды. Соның ішінде, климаттың өзгеруі еңбек қауіпсіздігі мен еңбек гигиенасына да елеулі әсер етуде. Климаттың өзгеруі еңбек шарттарына қалай әсер етеді және осыған байланысты қандай шаралар қолдануға болады?
Климаттың өзгеруінің
еңбек қауіпсіздігіне әсері
1. Жылу толқындары
Жылу толқындарының жиіленуі мен қарқындылығының артуы жұмысшылардың денсаулығына айтарлықтай қауіп төндіреді. Ауыр физикалық еңбекпен айналысатындар мен ашық ауада жұмыс істейтіндер (мысалы, құрылысшылар, ауылшаруашылығы қызметкерлері) жылу соққысына, дегидратацияға және басқа да жылу әсерлеріне бейім болады. Жылу толқындары кезінде жұмыс тиімділігі төмендеп, жарақат алу қаупі артады.
2. Табиғи апаттар
Климаттың өзгеруі табиғи апаттардың (дауылдар, су тасқындары, орман өрттері) жиілігі мен қарқындылығын арттырады. Бұл апаттар өндірістік нысандарға, инфрақұрылымға және жұмыс орындарына тікелей қауіп төндіреді. Сонымен қатар, апаттардан кейінгі қалпына келтіру жұмыстары да қауіпті, өйткені олар экстремалды жағдайларда жүргізіледі.
Климаттың өзгеруінің еңбек гигиенасына әсері
1. Ауа сапасының нашарлауы
Климаттың өзгеруі нәтижесінде атмосферадағы зиянды заттардың концентрациясы артуы мүмкін. Бұл әсіресе өнеркәсіптік аймақтарда жұмыс істейтіндер үшін қауіпті, өйткені олар ұзақ уақыт бойы ластанған ауамен тыныс алуға мәжбүр. Ауа сапасының нашарлауы респираторлық аурулардың, аллергиялардың және басқа да денсаулық мәселелерінің көбеюіне әкеледі.
2. Жұқпалы аурулардың таралуы
Климаттың өзгеруі нәтижесінде кейбір аймақтарда температура мен ылғалдылықтың жоғарылауы жұқпалы аурулардың таралуына қолайлы жағдай жасайды. Бұл әсіресе денсаулық сақтау және ауылшаруашылығы салаларындағы жұмысшылар үшін маңызды мәселе. Мысалы, масалар арқылы таралатын аурулар (безгек, дене қызбасы) жаңа аймақтарға таралуы мүмкін.
Шешімдер мен бейімделу шаралары
Климаттың өзгеруінің еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасына әсерін азайту үшін бірнеше шараларды қабылдау қажет:
Жұмыс уақытын және жұмыс шарттарын реттеу: Жылу толқындары кезінде жұмыс уақыты мен үзілістерді дұрыс ұйымдастыру арқылы жұмысшылардың денсаулығын қорғауға болады. Мысалы, жұмыс күнін ерте бастау немесе кешкі уақытқа ауыстыру.
Жұмыс орындарында тиісті жабдықтармен қамтамасыз ету: Жұмысшыларды жеке қорғаныс құралдарымен (мысалы, респираторлар, күннен қорғайтын киім) қамтамасыз ету ауа сапасының нашарлауы мен жоғары температураның әсерін азайтуға көмектеседі.
Төтенше жағдайларға дайындық: Табиғи апаттар кезінде жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін төтенше жағдайларға дайындық жоспарларын әзірлеу және жүзеге асыру қажет. Бұл эвакуация жоспарларын, алғашқы көмек көрсету дағдыларын және апаттан кейінгі қалпына келтіру шараларын қамтиды.
Құрылыс және инфрақұрылымды жаңғырту: Өндірістік ғимараттарды және инфрақұрылымды климаттың өзгеруіне бейімдеу арқылы табиғи апаттардан келетін зиянды азайтуға болады. Мысалы, су тасқындарынан қорғану үшін арнайы бөгеттер салу, өртке қарсы жүйелерді жетілдіру.
Климаттың өзгеруі еңбек қауіпсіздігі мен еңбек гигиенасына айтарлықтай әсер етеді. Оны ескере отырып, жұмыс орындарын және еңбек шарттарын бейімдеу қажеттігі туындайды. Жоғарыда аталған шаралар жұмысшылардың денсаулығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған және оларды жүзеге асыру климаттық өзгерістердің теріс әсерін азайтуға көмектеседі.
Осы тақырыпқа Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінде (https://farabi.university/) «7M11201 – Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі» мамандығының 1 курс магистранттары Берікбек Мақпал, Серік Зарина, Бақтыбай Рахат, Есенов Кулет, Ускинбаев Еркін, Тё Екатерина, Іздібаев Айдостың ұйымдастыруымен 28 сәуір «Дүниежүзілік еңбекті қорғау күніне» арналған халықаралық дөңгелек үстел өтті. Іс-шараға оқытушылар мен студенттер, өндіріс орындарының еңбек қорғау саласының бас мамандары, сонымен қатар онлайн форматта Нүкістен, Түркиядан арнайы қонақтар қатысты.
Шетелдік қонақтар өз елдеріндегі қауіпсіздік мәселелері туралы, өндірістік объектілердегі еңбекті қорғау процедуралары туралы, өзекті мәселелер туралы әсерлі баяндап берді.
Шараны ұйымдастырушылар қатысушы студенттердің «Еңбекті қорғау» бойынша теориялық білімдерін бағалау мақсатында арнайы дайындаған сайыстар ұйымдастырды.
Дөңгелек үстел барысында «KazFoodProducts» ЖШС ЕҚжЕҚ, ӨҚ үйлестірушісі Бегимбетов Тимур Асхатұлы студенттерді өндірістік практика өту мақсатында университетпен меморандум жасауға ұсыныс білдірді және Д. А. Қонаев атындағы Тау-кен институты директорының ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары Шабельников Евгений Алексеевич, Навои мемлекеттік тау-кен технологиялық университеті жанындағы Нүкіс тау-кен институтының директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары, техника ғылымдарының кандидаты Жұмамұратов Данияр Қалбайұлы және «KazFoodProducts» үйлестірушісі Бегимбетов Тимур Асхатұлы кафедра оқытушыларымен бірігіп ғылыми жобалар жасау туралы келісім жасады.
АЙГҮЛ КӘРІПЖАНҚЫЗЫ,
Қауымдастырылған профессор,
ТД бойынша ЮНЕСКО кафедрасы
