Елорда төрінде Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдық мерейтойына орай түрлі іс-шаралар мен ғылыми танымдық конференциялар болып өтті. Биыл жыл басынан бері Алаш арысы, қоғам қайраткері, қазақтың жаңа әліпбиін жасаушы, көрнекті тіл ғалымы Ахмет атамыздың 150 жылдық мерейтойына орай бас қаламызда ғалымды ұлықтауға арналған түрлі шаралар өтіп жатыр. Көше бойындағы көрнекі орындардағы билборттарға Ахаңның ұлағатты сөздері ілініп, ұлы ғалымның ұлттық тәуелсіздік және қазақты ғылым жолына бастау жайлы айтқан ақылиялары ілініп, бас қаланың көркін асыра түскен еді.
Ұлы ғалымның туған күні 5 қыркүйек қарсаңында Нұр-Сұлтан қаласындағы мерейтойы ең алдымен Абай көшесі бойындағы Қаламгерлер аллеясында орналасқан «Алаш қайраткерлері» ескерткішіне гүл шоқтарын қою рәсіміне басталды. Бұл шараға Алаштанушы ғалымдар мен билік өкілдері қатысты. Атап айтар болсақ, Алаштанушы Л.Гумилев атындағы ЕҰУ-дың проректоры Дихан Қамызабекұлы, Шерубай Құрманбайұлы, «Тіл-Қазына» Ұлттық ғылыми-практикалық орталығының бас директоры Ербол Тілешов, Жазушылар одағының Нұр-Сұлтан қаласындағы филиалының басшысы, ақын Дәулеткерей Кәпұлы, Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дархан Қыдырәлі, Мәдениет және спорт министрі Дәурен Абаев, Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек, Нұр-Сұлтан қаласы әкімінің орынбасары Есет Байкен, қалалық мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов және басқалары қатысты.
Іс-шараның негізгі мақсаты – Жаңа Қазақстанның мемлекетшіл-идеологиялық, ғылыми-интеллектуалдық, мәдени-танымдық ізденісін, тәжірибесін, әлеуетін танымалдандыру орайында Ахмет Байтұрсынұлы мұрасын жаңаша зерттеп-зерделеу, тіл білімі мен әдебиеттану көшбасшысының ғылыми қағидаттарын, тұжырымдамаларын білім, мәдениет және басқа да бағыттарда салаландыру, ахметтанушылардың жаңа буынын қалыптастыруға септесу, жоғары және орта мектептің А. Байтұрсынұлы мұрасын оқу және тәрбие үдерісінде пайдалануға байланысты тәжірибесін талқылау және озық тәжірибелерді насихаттау
– «Қазақтың көрген қиыншылығын бұл кісілер тек бастарынан өткізіп қана қойған жоқ. Жан жүректерімен сезініп, алтын бастарын бәйгеге тікті. Ұлттың жолында құрбан болды. Сондықтан бүгінгі ұрпақтың санасында, келешек ұрпақтың жадында бұл кісілердің ерен ерлігі, сақталуы керек және одан тәлім алуы керек», – дейді ақын Дәулеткерей Кәпұлы.
Жаңалығы көп конференция Гүл қою рәсімінен кейін Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің ұйымдастыруымен Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдығына арналған «Ахмет Байтұрсынұлының ғылыми мұрасы және жаңа Қазақстанның зияткерлік сабақтастығы» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция басталды. Конференцияға АҚШ, Түркия, Венгрия, Өзбекстан, Әзірбайжан, Ресей, Башқұртстан, Татарстан елдерінен келген ғалымдар қатысып, баяндамалар жасады.
Баяндама кезегінде мінбеге көтерілген Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек мемлекет тарапынан қолға алынып жатқан біраз жаңалықты айтты.
– «Ахмет Байтұрсынұлына арналған іс-шаралар ЮНЕСКО шеңберінде халықаралық деңгейде өткізіледі. Алдағы екі айдың ішінде Парижде және Ыстамбұлда конференциялар өтеді. Анкара қаласында Ахмет Байтұрсынұлына ескерткіш орнатылады. Осы іс-шаралардың қорытындысы ретінде Мемлекет басшысының қатысуымен ЮНЕСКО, ТҮРКСОЙ аясында Түркістан қаласында халықаралық түркітанушылар конгресі өтеді. Ұлт ұстазының шығармаларын кеңінен таныту мақсатында таңдамалы еңбектері қазақ, орыс, түрік, ағылшын қатарлы 4 тілде шығарылады», – деді Саясат Нұрбек. Министр мырза бұдан бөлек жыл соңына дейін ҚР Үкіметінің ұйытқы болуымен «Ахмет Байтұрсынұлы» төсбелгі дайындалатындығын, сондай-ақ мерейтойлық маркалар мен монеталарды айналымға енгізетінін айтты. Тағы бір жаңалық гуманитарлық ғылымдар саласында Ахмет Байтұрсынұлы атындағы ҚР Мемлекеттік сыйлығын тағайындау мәселесі де шешімін тапқандығын жеткізді.
Ахмет Байтұрсынұлы көрнекті тіл ғалымы ғана емес, қазақ баспасөзінде де елеулі орны бар тұлға екені белгілі. Ахаңның бас редакторлығымен Орынбор қаласынан шығып тұрған «Қазақ» газетінің қазақ баспасөзінде алар орны ерекше. Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дархан Қыдырәлі мырза өз сөзінде: «Орынборда өткен Ахмет Байтұрсынұлының 50 жылдық мерейтойында кемеңгер жазушы Мұхтар Әуезов: «Оқыған азаматтың тұңғышы, алғашқы шыққан көсемі болған Ахаңа арналған тұңғыш той – ой ойлаған қазақ баласының жүрегіне жылы тиетін қуанышты ісінің бірі. Әркімнің қалғыған сезімін оятып, өткен күндерін есіне түсіретін көп істің ішіндегі ірісі» деген екен» деді Ұлт ұстазының мерейтойларының сабақтастығын еске ала келіп. «Егемен Қазақстанның» 100 жылдық мерекесі қарсаңында Орынборда осы газет шығарылған үйге мемориалдық тақта орнатылды. Келер жылы «Қазақ» газетіне 110 жыл толағалы отыр», – деді Дархан Қуандықұлы.
Осы конференця кезінде алдағы күндері сонымен қатар, жыл соңына дейін Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті «Алаш» институтының ғалымдары мен Алматыдағы Ахмет Байтұрсынұлы үй-музейі бірлесе дайындаған ғалымның 12 томдық толық шығармалар жинағы шығарылып, еліміздегі кітапханаларға таратылып берілетіндігі мәлім болды.
Конференция модераторы Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры Ерлан Сыдықов қазақтың ұлы ағартушысы, лингвистің қазақ жазуын дамытуға қосқан үлесін ерекше атап өтті.
– «Ахмет Байтұрсынұлы мерейтойы – елдіктің белесі, гуманитарлық ғылымның мәртебесі. Бүгін біз жаңа Қазақстанның мемлекетшіл-идеологиялық, ғылыми-интеллектуалдық, мәдени-танымдық ізденісін, тәжірибесін, әлеуетін дәріптеу аясында Ахмет Байтұрсынұлының мұрасын жаңа бағытта зерттеп-зерделеу, аса көрнекті тіл білімі мен әдебиеттану көшбасшысының ғылыми қағидаттарын, тұжырымдамаларын білім, мәдениет және басқа бағыттарда салаландыру мақсатында конференция ұйымдастырдық», – деді Ерлан Батташұлы.
Конференция кезінде ҚР ҰҒА академигі, тарих ғылымдарының докторы, Л.Гумилев атындағы ЕҰУ Басқарма төрағасы – ректор Ерлан Сыдықовтың «Ахмет Байтурсынов – учитель нации» кітабының тұсаукесері өтті.
Конференция барысында Мажарстан этнография институтының ғылыми қызметкері, PhD, Давид Шоммай Кара Ахмет Байтұрсынұлының шығармашылығымен ең алғаш 1990 жылдары қазақ тілін үйреніп жүрген кезінде танысқандығын айтты.
«Мен бұрыннан түркі мәдениеті мен тілін үйренумен айналысып келемін. Қытайда жүргенде жергілікті қазақтармен танысып, соның арқасында қазақ тілін үйрене бастадым. Дәл сол кезде мен қазақ лингвисі Ахмет Байтұрсынұлы әзірлеген қазақ әліпбиі туралы алғаш білдім. Ол араб графикасы негізінде Қазақ жазуын реформалап, оны шетелде тұратын миллиондаған қазаққа пайдалануға мүмкіндік берді. Жаңа әліпбиді әлі күнге дейін Қытайда, Ауғанстанда, Иранда тұратын қазақтар қолданады», – деді Давид Шоммай Кара.
Уфа ғылыми орталығының тарих, тіл және әдебиет институты бөлімінің меңгерушісі Фирдаус Хисамитдинова өз Ахмет Байтұрсынұлын бүкіл түркі әлемін қадірлейтінін айтты.
«Әрине, Башқұрттар Ахмет Байтұрсыновты белгілі ғалым, энциклопедист, ақын-ағартушы ретінде ғана емес, түркі халықтарының ұлт-азаттық қозғалысының көшбасшыларының бірі ретінде де біледі және құрметтейді», – деді Фирдаус ханым.
PS: Ұлы ғалымның тойы ЮНЕСКО деңгейінде аталып өтіп жатыр. Қазақтың ардақты перзенті Ахмет Байтұрсынұлының есімін қазақ халқы әрқашан құрмет тұтары мәлім. Қазір еліміз бойынша бір ауыл, 200-ден астам көше және 39 мектеп, бір әуежай, бір мұражайға Ұлт ұстазының есімі берілген екен. Елорда төрінде ғалымның 150 жылдық мерейтойына орай ай соңына дейін әлі де талай мағыналы кездесулер өтетін болады. Бұдан бөлек түбі бір түркі елдерінде де түрлі шаралар өткізу жоспарланғаны белгілі. Біз өз оқырмандарымызды ақпаратпен қамтамасыз ететін боламыз.
