Түркі Мәдениеті және Мұрасы Қоры қызметінің басым бағыттарының бірі – түркі әлемінің тарихи-мәдени және әдеби мұрасын кең ауқымда насихаттау және оны болашақ ұрпаққа жеткізу. Осы миссияны жүзеге асыра отырып, Қор халықаралық жоғары деңгейдегі баспа жобаларын іске асырып, өз басылымдарын әлемнің беделді кітап жәрмеңкелері мен мәдени алаңдарында жүйелі түрде таныстырып келеді.
Соңғы екі жыл ішінде Қор бес жаңа кітап сериясын құрды: «Түркі әлемінің көрнекті тұлғалары», «Түркі әлемінің әдеби інжу-маржандары», «Түркі әлемінің ғылыми інжу-маржандары», «Түркі әлемінің тарихи інжу-маржандары» және «Түркі әлемінің дипломатиялық інжу-маржандары».
«Түркі әлемінің көрнекті тұлғалары» сериясындағы алғашқы басылым – «Гейдар Әлиев және Мұхаммед Физули» атты кітап болды. Бұл жинақта Әзербайжан халқының жалпыұлттық көшбасшысы Гейдар Әлиевтің ұлы ақын Мұхаммед Физулидің мерейтойларына байланысты жарлықтары мен өкімдері, сөйлеген сөздері, сондай-ақ фотоматериалдар қамтылған. Кітап ақынның 530 жылдығына орай жарық көрді. Осы сериядағы келесі басылым – ХХ ғасырдағы әзербайжан әдебиетінің классигі Мир Джалалдың «Низами Гәнджеви әлемі» атты мақалалар жинағы. Аталған екі кітап та әзербайжан тілінде жарық көрді.
«Түркі әлемінің ғылыми інжу-маржандары» сериясында Махмуд Қашғаридің іргелі еңбегі «Диуани лұғат әт-Түрк» әзербайжан және орыс тілдерінде жан-жақты ғылыми түсіндірмелермен басылып шықты. Кітаптың тұсаукесері Францияда ЮНЕСКО-мен бірлесіп ұйымдастырылған, еңбектің жазылғанына 950 жыл толуына арналған конференция аясында өтті. Презентация мен ғылыми конференция материалдары жеке жинақ болып та жарияланды. Осы серия аясында белгілі қазақ ғалымы, академик Дархан Қыдыралидің түркі әлемінің ескерткіштеріндегі жазуларға арналған «Тасқа қашалған тарих» атты кітабы да жарық көрді.
Ағымдағы жылы «Түркі әлемінің тарихи інжу-маржандары» сериясында түрікмен халқының Ұлттық көшбасшысы, Түрікменстан Халк Маслахатының Төрағасы Гурбангулы Бердімұхамедовтің «Ақыл жауһары» атты ғылыми еңбегі басылып шықты. Сонымен қатар Қор белгілі зерттеуші Эльчин Ахмедовтің Әзербайжанның аса маңызды тарихи-мәдени орталықтарының бірі – Шуша қаласының өткені мен бүгініне арналған «Шуша – тарихи-мәдени мұра» атты кітабын жариялады. Осы сериядағы есте қаларлық басылымдардың бірі – көрнекті қазақ ғалымы Саутбек Абдрахмановтың «Корифейлер» атты ғылыми мақалалар жинағы болды.
Қор Түркі елдері Президенттерінің Жарлықтары мен Өкімдеріне сәйкес өткізілетін мерейтойлық іс-шараларға ерекше мән береді. Мәселен, Әзербайжан Республикасының Президенті, Жоғары мәртебелі Ильхам Әлиевтің 2025 жылғы 22 қазандағы «Бірінші түркологиялық құрылтайдың жүз жылдық мерейтойын өткізу туралы» Өкімін басшылыққа ала отырып, Қор Низами Джафаров, Махира Гусейнова және Айсель Гариблидің «Бірінші түркологиялық құрылтай» атты кітабын әзербайжан, қазақ және орыс тілдерінде баспаға дайындады.
«Түркі әлемінің әдеби інжу-маржандары» сериясында 2024 жылы ұлы ақын Мұхаммед Физулидің ғазалдары, хасидалары қазақ тіліне аударылып, «Мұхаммед Физулидің ғазалдары мен қасидалары» деген атаумен жарық көрді. Кітаптың тұсаукесері Қазақстандағы Әзербайжан мәдениеті күндері аясында өтті. Түрікменстанда және Х Баку халықаралық кітап көрмесінде осы серияның басқа да басылымдары таныстырылды: көрнекті түрікмен ақыны Махтумқұлы Фрагиінің «Ғашықпын» атты өлеңдер жинағы (түрікмен және әзербайжан тілдерінде), белгілі қазақ жазушысы Кемел Тоқаевтың «Арнаулы тапсырма» романы, Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» шығармасы, сондай-ақ қазақ қоғам қайраткері Малик Отарбаевтың «Біз күткен бақыт» атты философиялық эссе мен нақылдар кітабы.
Биыл сондай-ақ көрнекті қырғыз классигі Алықұл Осмоновтың «Заманнан заманға» атты өлеңдер жинағы қырғыз және әзербайжан тілдерінде жарық көріп, оның тұсаукесерлері Әзербайжан мен Қырғызстанда өтті. 2025 жылы Әзербайжанның халық ақыны Бахтияр Вахабзаденің 100 жылдығына орай оның «Өзімізді кескен қылыш» атты еңбегі әзербайжан және түрік тілдерінде басылып, Әзербайжан мен Түркияда таныстырылды. «Түркі әдебиетінің әдеби інжу-маржандары» сериясындағы келесі басылым – Әзербайжан Жазушылар одағының хатшысы Эльчин Гусейнбейлидің көктүріктер дәуіріне арналған «Күлтегін қаған» тарихи романы болды.
Қор көптілді басылымдарға да ерекше назар аударады. Биыл Қазақстан Республикасы Президенті, Жоғары мәртебелі Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес ұлы қазақ ақыны, ойшылы және ағартушы Абай Құнанбайұлының 180 жылдығы халықаралық деңгейде кеңінен аталып өтуде. Осы бағытта Түркі Мәдениеті және Мұрасы Қоры да елеулі үлес қосты: «Таңдаулы өлеңдер» атты көптілді жинақ әзербайжан, қазақ, қырғыз, түрік, өзбек, түрікмен және мажар тілдерінде жарық көрді. Қазақтың көрнекті ақыны Мағжан Жұмабаевқа арналған «Біздің Мағжан» кітабы әзербайжан, қазақ, қырғыз, түрік, өзбек, ағылшын және орыс тілдерінде басылып шықты. Сонымен қатар биыл Асқар Құмыранның «Қасқыр жылы, немесе Біз Түркістанда» романы қазақ тілінен әзербайжан тіліне аударылып, жарық көрді.
Түркі әлемінің әдеби және мәдени мұрасына арналған ғылыми конференцияларға үлкен мән бере отырып, Қор «Ашық Алескерден Үзейір Гаджибейлиге дейін: түркі әлемінің мәдени кодтары» атты Узейр Гаджибейлидің 140 жылдығына арналған конференция материалдарын жеке кітап етіп шығарды.
Қор түркі әлемінің дипломатиялық мұрасына да ерекше көңіл бөледі. Әзербайжанның көрнекті дипломаты және мемлекет қайраткері Хафиз Пашаевтың «Елшінің үндеухаты» атты еңбегі қазақ тіліне аударылды. Сондай-ақ Әзербайжанның белгілі мемлекет қайраткері Гасан Гасановтың «Әзербайжан және венгр халықтарының этникалық тамырлары» атты кітабы баспаға дайындалып, тарихшы Фахри Валехоглуның «Әзербайжан-Грузия қатынастары (1918–1922 жылдар)» атты еңбегі жарияланды.
Қор энциклопедиялық басылымдарға да үлкен мән береді. Өткен жылы Баку музыкалық академиясымен бірлесіп «Түркі елдерінің ұлттық музыкалық аспаптары» атты атлас жарық көрді. Осындай жобалардың бірі – Әзербайжан Сәулетшілер одағымен бірлесіп дайындалған және ЮНЕСКО штаб-пәтерінде таныстырылған «Әджеми Нахчывани – Әзербайжанның сәулет мұрасының данышпаны» атты кітап болды.
Аталған бағыттағы жүйелі жұмысын жалғастыра отырып, Түркі Мәдениеті және Мұрасы Қоры жоғарыда аталған сериялармен шектелмей, Өзбекстан Республикасы Президенті Шавкат Мирзиёевтің тапсырмасы аясында және Түркі мемлекеттері басшыларының қолдауымен жүзеге асырылып жатқан көптомдық, көптілді «Түркі фольклорлық мұрасы» Антологиясын қолға алды.
Бұл Антология әлемдік ғылыми тәжірибеде алғаш рет біріктірілген іргелі академиялық басылым екендігін атап өтеміз. Жоба үш жылға есептелген және баспа және цифрлық форматтарда 21 томды жарыққа шығаруды көздейді. Алғашқы кезеңде түркі дүниесінің Қаһармандық эпостарына арналған бірінші томның 5 кітабы жарық көрді. Антология алғаш рет түркі халықтарының эпостары, мифтері, жыр-дастандары, аңыздары мен фольклорлық дәстүрлерінің ең маңызды үлгілерін көпұлтты және көптілді форматта біртұтас тұжырымдама аясында біріктіріп, олардың ауызша мұрасының тұтас корпусын қалыптастырып, сақталуын және халықаралық деңгейде насихатталуын қамтамасыз етеді.
Биыл Қордың тағы бір маңызды басылымы «Түркі әлемінің мәдени коды» атты түркі әлемінің мәдени мұрасының алғашқы көптілді Каталогы жарық көрді. Бұл басылым халықаралық сарапшылар мен зерттеушілердің тығыз ынтымақтастығы нәтижесінде дайындалып, ондағы барлық материалдар Қорға мүше елдер тарапынан ресми түрде мақұлданған. Әр ел өз нысандарын ұлттық тілде ұсынғаны олардың төлтумалылығын және мәдени дәстүрлеріне деген құрметті көрсетеді. Каталог беделді халықаралық редакциялық топпен дайындалып, ғылыми-көпшілік форматта жасалған, бұл оны мамандардан бастап жастар мен оқушыларға дейін кең аудиторияға қолжетімді етеді.
Каталог Әзербайжан, Қазақстан, Қырғызстан, Түркия, Өзбекстан, Түрікменстан және Мажарстанды қамти отырып, әрбір түркі елі бойынша материалдық және материалдық емес мәдени мұраның 10 нысанын – барлығы 70 бірегей ескерткіш пен дәстүрді ұсынады. Бұл нысандар тарих, география және өркениеттік жолдардың тоғысында қалыптасқан түркі әлемінің рухани бірлігі мен мәдени формаларының сан алуандығын айқын көрсететін маңызды тарихи ескерткіштерді, мәдени ландшафттарды, дәстүрлер мен қолөнерді бейнелейді.
Низами Гәнджави, Әлішер Науаи, Мұхаммед Физули, Абай Құнанбаев, Мағжан Жұмабаев, Махтумқұлы Фраги, Алықұл Осмонов, Шыңғыс Айтматов, Ашық Вейсел, Бахтияр Вахабзаде және басқа да көптеген классиктердің шығармаларын әлемнің түрлі тілдеріне аударып, жариялау арқылы Қор түркі әдеби мұрасын кең көлемде насихаттауда. Сонымен қатар балаларға арналған арнайы басылымдар да дайындалуда: «Балаларға арналған Низами Гәнджави әлемі», «Түркі әлемінің кемпірқосағы» (түркі халық ертегілері), Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» және т.б.
Түркі Мәдениеті және Мұрасы Қоры тарапынан шығарылатын барлық кітаптар тұсаукесерлермен, дөңгелек үстелдермен және ұсынылған басылымдарды кеңінен талқылауға арналған ғылыми-практикалық конференциялармен, сондай-ақ фольклорлық және эпикалық үзінділерді орындаушылардың қатысуымен өтетін көркемдік және әдеби бағдарламалармен қатар ұйымдастырылады. Басылымдар түркі елдерінің Ұлттық кітапханаларының қорларына табысталып, бұл жалпы түркі мәдени мұрасын насихаттауға, халықаралық мәдени диалогты кеңейтуге және түркі әлемінің рухани құндылықтарымен кең халықаралық аудиторияны таныстыруға ықпал етеді.
Қорытындылай келе, соңғы екі жыл ішінде Түркі Мәдениеті және Мұрасы Қоры жоғарыда аталған сериялар мен басқа да баспа жобалары аясында шамамен 50 жуық кітап шығарып, түркі әлемінің әдеби және мәдени мұрасын сақтау мен оны халықаралық деңгейде кеңінен насихаттауға елеулі үлес қосты.
Бүгінгі жетістіктерді берік негіз ете отырып, Қор алдағы уақытта да осы бағыттағы қызметін жалғастырып, түркі әлемінің әдеби және тарихи-мәдени мұрасын дәріптеуге арналған баспа және мәдени-ағартушылық бастамаларды одан әрі кеңейтеді.
