Қазақстан экономикасының дамуында өңдеу секторы маңызды рөл атқарады. Елдің шикізатқа тәуелділігін азайту мақсатында өндірісті әртараптандыруға баса назар аударылып, өңдеуші өнеркәсіпке айрықша көңіл бөлінуде. Мемлекет бұл бағытта стратегиялық бағдарламалар қабылдап, жаңа технологияларды енгізу арқылы экономиканы тұрақты дамытуға ұмтылуда.
Өңдеу өнеркәсібі – бұл қосымша құнды өнім өндіруге мүмкіндік беретін сала. Елімізде металлургия, машина жасау, химия, фармацевтика және жеңіл өнеркәсіп секілді өңдеу секторлары дамып келеді. Әсіресе, металлургия саласы алдыңғы қатарда, өйткені елде қажетті шикізат базасы бар. Мыс, алюминий, болат өндірісі жылдан-жылға артып, экспорттық әлеуетті күшейтуде.
Мемлекет басшысы 2024 жылы «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты халыққа Жолдауында өнеркәсіптік әлеуетті толық ашу шараларын күшейтуді тапсырды. Қазақстанның өңдеу өнеркәсібі соңғы жылдары тұрақты өсім көрсетіп, ел экономикасының маңызды секторына айналуда. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, 2024 жылы өнеркәсіп өнімдерінің жалпы көлемі 50 124,9 млрд теңгені құрады, оның ішінде өңдеу өнеркәсібінің үлесі 48,9% немесе 24 502,6 млрд теңге болды. Бұл көрсеткіштер өңдеу секторының ел экономикасындағы маңыздылығын айқындайды. Өңдеу өнеркәсібінің өсуі бірнеше негізгі салаларда байқалады:
Машина жасау: 2024 жылы бұл салада 6,9% өсім тіркелді. Бұл компьютерлік жабдықтар, электр аспаптары, ауылшаруашылығы және теміржол техникасы өндірісінің ұлғаюымен байланысты. Машина жасау саласында ілгерілеу бар. Соңғы жылдары Қазақстанда көлік құрастыру зауыттары көбейіп, шетелдік автоөндірушілермен бірлескен жобалар жүзеге асырылуда. Бұл ішкі нарықты сапалы техникамен қамтамасыз етіп қана қоймай, шетелге экспорттауға да мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ауылшаруашылығы техникасын өндіруді дамытуға басымдық берілуде, өйткені агросектор еліміздің негізгі салаларының бірі болып саналады.
Қара металлургия: Өсім 10,8% құрады, бұл ферроқорытпа, болат, шойын және жалпақ прокат өндірісінің артуымен түсіндіріледі.
Түсті металлургия: Мыс, мырыш, қорғасын және алюминий өндірісінің өсуіне байланысты өндіріс көлемі 4,8%-ға өсті. Өңірлер бойынша қарастырғанда, 2024 жылы Қарағанды, Ұлытау және Түркістан облыстарында өңдеу өнеркәсібінің айтарлықтай өсуі байқалды.
Химия өнеркәсібінде тыңайтқыштар, полимерлер және басқа да химиялық өнімдер өндірісі жолға қойылуда. Бұл сала ауылшаруашылығы мен құрылысты дамытуда маңызды рөл атқарады. Фармацевтика саласы да қарқынды дамып келеді. Соңғы жылдары елімізде дәрі-дәрмек өндірісі ұлғайып, импортқа тәуелділік біртіндеп азайып жатыр.
2025 жылдың қаңтар айында да оң динамика сақталып, өнеркәсіптік өндіріс индексі 102,3% құрады. Өңдеу өнеркәсібінде 3,7% өсім байқалды. Өңірлер арасында Алматы, Жамбыл, Жетісу, Қарағанды, Солтүстік Қазақстан облыстарында, сондай-ақ Астана және Шымкент қалаларында едәуір өсу тіркелді. Бұл статистикалық деректер Қазақстанның өңдеу өнеркәсібінің тұрақты дамып келе жатқанын және ел экономикасында маңызды рөл атқаратынын көрсетеді.
Өңдеу өнеркәсібіндегі тағы бір маңызды бағыт – жеңіл өнеркәсіп. Қазақстанда тоқыма және аяқ киім өндірісін дамыту үшін отандық шикізатты пайдалану мүмкіндіктері қарастырылуда. Бұл импортты алмастыруға және жаңа жұмыс орындарын ашуға септігін тигізеді. Болашақта Қазақстан өңдеу өнеркәсібін одан әрі дамыту үшін цифрлық технологияларды енгізуді көздейді. Өндіріс орындарында автоматтандыру, жасанды интеллект және «Индустрия 4.0» технологиялары белсенді түрде қолданыла бастайды. Бұл еңбек өнімділігін арттырып, өнім сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.
Экологиялық тұрақтылық та басты назарда. Қазақстан бұл бағытта жасыл технологияларды енгізіп, экологиялық таза өндірістерді дамытуға күш салуда. Кәсіпорындарға жаңа экологиялық стандарттар енгізіліп, энергия тиімділігі жоғары зауыттар салынуда. Өңдеу секторын қолдау үшін мемлекет қаржылық және инвестициялық ынталандыру шараларын күшейтіп жатыр. Жеңілдетілген несие беру, салықтық жеңілдіктер мен экспортты қолдау бағдарламалары жүзеге асуда. Сонымен қатар, шетелдік инвесторлар тартылып, бірлескен кәсіпорындар құрылуда.
Жаһандық экономикалық тұрақсыздық жағдайында Қазақстан өңдеу өнеркәсібін дамытудың жаңа мүмкіндіктерін қарастырып отыр. Мемлекет алдағы жылдары өңдеу секторын одан әрі күшейтіп, әлемдік нарықта өз орнын нығайтуға ниетті. Заманауи технологиялардың енгізілуі, жаңа өндіріс орындарының ашылуы және экспорттық әлеуеттің артуы Қазақстанның экономикалық өсуін жеделдетіп, өнеркәсіптің жаңа деңгейге көтерілуіне мүмкіндік береді.
