Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев 2019 жылы ел тізгінін қолға алған кезде алғашқы сапарларының бірін қазақтың біртуар ұлы перзенттері Абай, Шәкәрім, Мұхтар туған Семей өңіріне арнаған еді.
Ұлыларға тәу етуге Жидебайға келіп, ел ақсақалдарымен кездесу барысында 40 жыл бойы ядролық жарылыстардың құрбаны болған халыққа арнайы әлеуметтік жағдай жасалатынын өз аузынан айтқан болатын.
Абай елі бұл ұсынысты аса зор қамқорлық деп қабылдап, үлкен қуанышқа бөленгені рас. Өйткені, радиацияның 3 ғасыр бойы адам ағзасына тигізетін әсерін білетін жұрт көңілдеріне медеу тапқандай болған. Ал осыған дейінгі «Полигон туралы» Заң өз миссиясын аяқтаған еді. Бірақ содан бері 5 жыл өтсе де, Үкімет үнсіз отыр. Үш жыл болды осы мәселемен шұғылданып келемін. Атап айтсам, Президентке, Парламентке, «АMANAT» партиясына, экология, денсаулық, әлеуметтік сала министрлеріне, жекелеген Парламент депутаттарына арнайы хаттар жазылды. Тұщымды жауап болмады.
Осы тақырыпта 3 рет «Қазақстан» ұлттық арнасынан, 4 рет «Евразия» мен Семей телеарнасынан сұхбат бердім. «Абай» журналында, «Ертіс өңірі», «Ана тілі», «Абай Елі» газеттерінде мақала шығардым. Полигонға байланысты өткен республикалық форумда 4 рет мәселе көтердім. Түрлі жиындарда сөйлеп жүргенімді жұрт біледі.
Мынаған назар салыңызшы:
1. Ресейдің Алтай аймағында тұратын азаматтарына Семей ядролық полигонынан зардап шеккендер қатарында ай сайын ең төменгі жалақы мөлшерінде ақша төленетін көрінеді. 1993 жылы Ресей Президенті Б.Ельцин қол қойған заң әлі күшінде екен.
2. Ал 2002 жылы В.Путин шығарған федералдың заңы бойынша бұрынғы Семей облысының Бородулиха, Жаңа – Семей аудандарының 49 елді мекендерінде тұрып, Ресейге көшіп барған азаматтары және олардың балалары мен немерелері зейнетке 10 жыл бұрын шыға алады.
Сонымен қатар оларға 23 түрлі жеңілдіктер қарастырылған!
Бізде де осыған ұқсас әлеуметтік көмектер қарастырылса деп ұсыныс-талаптар айтып жүрміз. Оның ішінде полигон аймағында тұратын әйелдер – 55 жаста, ерлер – 58 жаста зейнетке шығу керек, дәріханаларда дәрі-дәрмектер 30% жеңілдікпен берілуі керек. Курорттар мен санаторийлерге, радиологиялық емханаларға, сауықтыру орындарына берілетін жолдама саны 50 пайызға көбейтілуі қажет.
3. Қызылорда облысының Арал, Байқоңыр аймағының тұрғындарына Аралдың тұзы мен Байқоңырдың ғарыш айлағының адам ағзасына тигізетін зияны үшін еңбекақы мен зейнетақыға 30 пайыз үстемеақы көлемінде беріліп отырғаны сияқты, полигон аймағының тұрғындарына да сол көлемде әлеуметтік қосымша қаражат ай сайын төленсін. «Жедел жәрдем» қызметі Семей қаласынан ауданның құзырына қайтарылып берілуі қажет.
Полигон аймағының ауылшаруашылығына жарамды 9 мың шақырым жері Абай ауданының Саржал ауылдық округінің аумағына заңдастырылып берілсін.
Бұл айтылғандар біз қозғап жүрген мәселелердің ең бастылары ғана!
Сондықтан «Семей ядролық полигонындағы сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» 1992 жылғы Заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізілуі тиіс. Ең абзалы – жаңадан заң қабылданса, нұр үстіне нұр болар еді.
Осы аталған мәселелер қамтыла отырып, полигон аймағының тұрғындарына арналған кең көлемді шаралар жүзеге асатынына сенеміз.
Ұлылар елі «Жаңа Қазақстан» құру жөніндегі бағдарламаларды қолдайды. Еліміздің бай, қуатты мемлекетке айналатынына зор үмітпен қарайды.
Абай елінің атынан: Аманғазы Төлеубек Аманғазыұлы,
Абай аудандық Қоғамдық кеңесінің төрағасы, Әлеуметтік еңбек саласының үздігі,
ҚР мәслихаттарының Құрметті депутаты, Абай ауданының Құрметті азаматы, «Құрмет» орденінің иегері
