І. ШХ ешқашан Монгол болмаған. "Монгол" сөзін 19 ғасырда ресей тарихшылары ШХ мұрагерлерін адастыру үшін əдейі ойлап тапқан. Әлем тарихына алғаш рет «Монгол» терминін Лейпциг универінің неміс профессоры Христофор Крузе 1817 жылы енгізген. Ақиқатында олар өздерін Қара - Татар, ал Қытайлар «Садо -Татар» деп атаған, мағынасы Шу даласынан шыққандар еді. Бұл туралы 1221 жылғы "Мен Да Бей Лу" - Қазақшасы: "Қара Татарлардың толық сипаттамасы" деген қытай елші-барлаушысының деректі жазбасында айтылған.
ІІ. ШХ Отырарды қиратпаған. Ол Əмір Темір тұсында, 14 ғасырда, болды. Əмір Темір осы қалада көз жұмған.
ІІІ. Әуелі Қарахан хандығына тиселі болған Отырар қаласы Қарахан билігін қайын атасын өлтіріп басып алған Найман - Күшілк хан қоласытна қараған. Шыңғыс хан Күшілікті арнайы жасқапен аңшылқта жүргенде өлітрген соң барлы Қарахан билігі Шыңғыс қолына өткен кезде Отырар қаласы бірден қағанға қараған. Алайда Шыңғысты қомсынған Хорезм шаһ Отырар қаласын жаулап алады. Алайда Шыңғыс хан бұған кешірімен қарап Бұқараға Хорезім шаһқа 450 мұсылман саудагерді сауда қарым қатнасын орнату үшін жібереді бірақ аш көз Мұхамед шаһ олардың басын Қайыр ханға шапқызып қымбат мүліктерін қала әкімдеріне бөліп береді.
ІV. Отырар басшысы Қайыр хан Мұхамед шаһтың итаршысы болған. Содан кейінгісі белгілі ашынған Шыңғыс хан Хорезмге жорық жасайды. Отырарды қиратпайды, халқына тиіспейді тек жауыз Қайыр ханды әскерімен қосып құртады. Бұл дерек Шыңғыс қағанның замандасы Ибн Ал- Асирдің Жиһангер тарихы деген еңбегінде және сонымен қатар 5-і ұрпағы Қазан хан және Олжейіт хандар Рашид - ад - Дин Хмамаданиге 1300 - 1316 жж аралығнда Жыланмаға жазғызғн .
V. ШХ-ның отаны - Моғолстан. Ол қазіргі Алматы, сонымен қатар, Қытайдағы Іле Алатауын қамтыған жəне Оңтүстік Қазақ жерінде орналасқан болатын. Бұл туралы Хайдар Дулати, Плано Карпини жазған, Рашид ад Хамадани жылнамасы да осыған меңзейді.
VI. ШХ тұсындағы "Қарақорым" - ол Əмір Темір қиратқан Алмалық қаласы. 14 ғасырда əлі де Моғол астанасы еді, оны Ибн Батута өз жазбасында айтып кеткен. Ал, нағыз Қарақорым «Ордбалық» деген атаумен Ұиғыр қағанатының астанасы болған қала еді, оны аласапыран кезінде 840 жылы жирен-қырғыздар қиратқан. Күлтегін заманында ол «Қарақорым», кейде «Қарабаласағұн» аталған. Гумелев «Ежелгі Түркілер» деген кітабында Күлтегін 713 жылы Қарақорымда таққа отырды деп жазады.
VII. ШХ халқы ешқандай жабайы емес еді. Түгелі дерлік өнерлі, ұста болған. ШХ өзі өте сауатты кісі болған. Бұл туралы Ибн-аль-Асир ойып тұрып жазып кетіпті.
VIII. ШХ əскерінің жылқысы қазіргі орыс «монгол» атаған қалқалардың мәстек аты секілді емес нағыз қазан аттар болған. Оны Қытай суреттерінен көруге болады.
IX. ШХ-ны жерлеуге апара жатқанда «жолда кездескеннің бəрі өлтірілді» деген де өтірік. Себебі, оның жатқан жерін 1233-1236 жылы Қытай елшісі Сюй Тин көріп, аман-есен Қытайына оралған екен.
X. ШХ қазіргі 1911 жылы Ресей патшалығының қамы үшін Барон Унгерн 1911 жылы «монгол» деп атап жіберген халыққа ешқандай қатысы жоқ. Шыңғыс қаған - таза Қазақ! Себебі, сол замандағы Керей, Найман, Қиат, Қоңырат, Жалайыр, Дулат т.б. руларын бүгінгі заманда да Қазақ дейміз.
