Қаржы пирамидасының басқалардан айырмашылығы – тез және оңай жолмен ақша табуға уәде береді. Классикалық «қаржы пирамидасы» – бұл табыс алудың алаяқтық схемасы екен. Сізге өте жоғары пайыздық мөлшермен инвестициялау ұсынылады. Сонымен қатар кепілдендірілген табыс береді және жобаға достарын белсенді тартуды сұрайды. Бірақ абай болыңыз, инвестициялық компанияның арты қаржылық пирамидаға айналуы мүмкін. Қаржы пирамидалары көбінесе өздерін инвестициялық кәсіпорын ретінде таныстырады. Олар акциялар мен облигацияларды сатып алуды ұсынады, жоғары өнімді құрылысқа, алтын өндіруге немесе ультра тиімді өндіріске инвестиция салуға уәде береді. Интернет компаниясы, инновациялық жоба, криптовалюталар, тұрғын үй кооперативтері, алтын, әлеуметтік желілер туралы ерекше жарнамалар ұсынады. Сондықтан қаржылық пирамидалар ұдайы жаңарып отыруға тырысады.
Қаржы пирамидаларының түрлері:
Көп деңгейлі пирамидалар – бұл құрылымның құрылуының және жұмыс істеуінің негізгі тетігі: әрбір келген адам бастапқы төлем жасайды, ол жоғары сатыдағы мүшелер арасында таратылады. Жаңадан кірген адам ақша табу үшін жарналары осылай бөлінетін бірнеше адамды шақыруы керек. Осылайша бұл іс жаңа мүшелердің қатары біткенше жалғасады.
Понци типіне сай негізделген пирамидалар – ХХ ғасырдың басында осы пирамиданың авторы және ұйымдастырушысы болған Чарльз Понцидің есімімен берілді. Көп деңгейлі схемадан айырмашылығы – жаңа мүшелерді тарту қажет емес, тек ауқымды жарна үшін бастапқы жарна ғана қажет. Барлық қатысушыларға белгілі бір уақыт өткеннен кейін жоғары табыс алуға кепілдік беріледі. Алғашқы клиенттер ұйымдастырушының жеке қаражатынан жоғары пайда алады. Сосын өзара ақпараттандыру қағидасы іске қосылады және олардың үлгісінен жаңа инвесторлар пайда болады. Жаңадан алынған қаражат ескі инвесторларға төлем жасауға жұмсалады. Осы жағдай ұйымдастырушы аяқ астынан өз клиенттерінің барлық ақшалары белгісіз бағытқа кенеттен жоғалып кеткенше біраз уақытқа созыла тұрады.
Желілік маркетинг қағидатына негізделген пирамидалар – бұл схеманы іске асырудың негізгі тетігі компанияның тауарларды/қызметтерді сатуы болып табылады. Өнім жасаушының тауарларының құны асыра бағаланады. Олар: сағаттар, косметика, тұрмыстық химия, және т.б. болып келеді.
Мессенджерлеріне шақырту сілтемелері арқылы қағидатына негізделген пирамидалар – WhatApp, Telegram және т.б. мессенджерлерде онлайн-топтарда ғана істейді. Топ құрылады, сіз белгілі бір соманы төлеуіңіз қажет. Қосылғаннан кейін және 2-4 адамды шақыру қажет, сол үшін 200% -дан 400%-ға дейін сыйақы беріледі. Шақырылатын қатысушылар саны шектелмейді.
Қаржы пирамидасының белгілері:
1. Ақшалай қаражатының ауқымды сомасын салу қажеттілігі.
2. Инвестицияға жоғары қызығушылық пен жылдам кері қайтару туралы уәде.
3. Төлем алу үшін таныстарыңызды тарту қажет, сонда олар өз ақшаларын сол жерге салады.
4. Жоба «ноу-хау» түрінде ұсынылған.
5. Компания қаражат жинау қарсаңында тіркелген, оның ең төменгі жарғылық капиталы және жалғыз құрылтайшысы бар.
6. Әлеуметтік желілердегі белсенді және интрузивті жарнама, түрлі таныстырылымдар, түрлі жүлделер ұтысы, сыйлықтар, сапарлар, үнпарақтар, поштамен және электрондық поштамен жаппай тарату. Бұқаралық ақпарат құралдарында қаржы пирамидаларын жарнамалауға тыйым салынып, ал ол Қазақстан Республикасының «Жарнама туралы» Заңымен анықталады.
7. Шартты мұқият зерделеу, егер бірдеңе дұрыс болмай қалса, ешкім жауапкершілікке тартылмайтынын анық көрсетеді.
8. Компания өзін микроқаржы ұйымы, «несиелік бюро», «қарызға қарсы бағдарлама», «қаржылық қызмет көрсету орталығы» деп атауы мүмкін. Олар келесі қызметтерді ұсынады: «Сізге банктен бас тартылды ма? Біз көмектесеміз!» «Біз сіздің несиеңізді қайта қаржыландырамыз! Қарыздан құтыл!»
9. Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің лицензиясы жоқ. «Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік беру» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес банктер халықпен жұмыс істейді және инвестицияларды кері қайтаруға кепілдік береді.
10. Олар қолма-қол ақшаны қабылдайды немесе Интернет-төлемдер мен аударымдардың әртүрлі жүйелерін компанияның банктердегі арнайы есеп шоттарын пайдаланбай қолданады.
Алаяқтық схемалардың айрықша белгілерін байқай отырып, сіз өзіңізді «жалған кәсіпкерлердің» әрекеттерінен қорғап, қаржыларыңызды сақтай аласыз.
Қаржы пирамидасының желісінде болсаңыз, не істеу керек?
Компанияның қаржылық пирамида екендігіне көзіңізді нақтылап жеткізіп алыңыз. Жоғарыда сипатталған қаржы пирамидасының белгілерін анықтап қараңыз.
Егер сіз бұған сенімді болсаңыз және қаражатыңызды алғыңыз келсе, онда жағдайдың оңай болмайтынына дайындалыңыз.
Егер сіздің қолыңызда алаяқтарға ақша аударуды дәлелдейтін құжаттар болса (келісім, банктік шот бойынша үзінді көшірме, қолма-қол ақшаны беру туралы бұйрық), сіз пирамидаға кірген адамға бірден хабарласыңыз.
Егер пирамида схемасы әлі де күшінде болса, компанияға жазбаша арыз беріңіз. Ақшаны қайтарып беруді талап етіңіз және ақшаны қайтара алмасаңыз, қылмыстық іс қозғау үшін құқық қорғау органдарына хабарласыңыз.
Пирамида құрбандарының арасында қаржысының аз мөлшерін жоғалтқан адамдар көп. Көбісі ақшаны жоғалтуға шыдаммен қарайды. Бұл алаяқтардың адамдарды алдауды одан әрі жалғастыра беруіне көмектеседі.
