2025 жылдың 1 тамызынан 20 қазанға дейін елімізде Ұлттық ауылшаруашылығы санағы өтуде. Бұл шараның мәні ауыл тұрғындары үшін жай ғана есеп емес, болашақтағы нақты жоспардың іргетасы болып саналады. Әсіресе егін мен мал шаруашылығына сүйенген Мойынқұм үшін бұл санақтың маңызы айрықша. Өйткені ауданның өзегін құрайтын халықтың тағдыры жер мен малға байлаулы, ал олардың «үнін» мемлекет дәл осы санақ арқылы естиді. Жоспардың шынайы дерекке сүйенуі ауылдағы әрбір түтіннің жағдайына тікелей байланысты.
Биназар ауылындағы «Биназар Агро» ауылшаруашылығы кооперативінің төрағасы Бағдат Асқаров ауыл тұрғындарын санаққа белсенді қатысуға шақырып отыр. Оның айтуынша, мал азығын жоспарлау, жем-шөп қорын толықтыру, вакцинация көлемін болжау сынды мәселелердің барлығы осы дерекке тәуелді. Бұрын-соңды «шөп жетпей қалды», «вагон таппай қалдық» деген мәселелер көбіне есептің әлсіздігінен туындайтын. Егер мал басы мен жайылым, шабындық көлемі нақты тіркелсе, қуаңшылық кезінде сырттан әкелінетін шөптің де көлемі мен бағыты алдын ала жоспарланады.
Ал Бірлік ауылындағы «Байбарақ Агро» төрағасы Алмабек Әбдіқалықов болса, егін шаруашылығының дерексіз жоспармен жүрмейтінін алға тартады. Кімнің не еккенін көрмей тұрып, нарықты реттеу, қамба сыйымдылығын немесе логистиканы дұрыс ұйымдастыру мүмкін емес. Санақ осы мәселелерді айқындайды. Санақтың берері аз емес.
Ең алдымен, әр ауылдағы мал саны, жайылым айналымы, шабындық өнімділігі түгел цифрға түседі. Соның негізінде ауданға қанша құрама жем, қанша тұз-минерал қажет екені алдын ала есептеліп, қуаңшылық жылдары қолайлы шешім қабылданады. Бұл жем-шөп тапшылығының алдын алудың ең сенімді жолы.
Екіншіден, ветеринария мен биоқауіпсіздік мәселелері нақтыланады. Сүт пен еттің сапасы тікелей екпе жұмыстарына байланысты болғандықтан, санақ жұқпалы ауруға осал учаскелерді көрсетіп, қай жерде вакцина жетіспей жатқанын айқындайды. Соның арқасында жылжымалы ветеринарлық пункттердің маршруты түзетіліп, ауданға қажетті вакцина нақты көлеммен жеткізіледі.
Үшіншіден, жер мен суды әділ бөлу мүмкіндігі туады. Қай алқаптың қай дақылға жарамды екенін, қанша гектар суармалы егістік барын, каналдар мен құдықтардың жағдайын санақ айқындайды. Соған сәйкес су лимиті бөлініп, тоғандар мен құбырларды жөндеудің кезегі нақтыланады. Су тапшылығы жағдайында тамшылатып немесе жаңбырлатып суаруға көшуге экономикалық негіздеме дәл осы деректер арқылы жасалады.
Төртіншіден, субсидия мен несие бөлу жүйесі де нақтылана түседі. Тыңайтқыш, тұқым, жанар-жағармайға берілетін қолдау «орта есеппен» емес, нақты шаруаның егістік құрылымына қарай бөлінеді. Сондай-ақ банктер мен қаржы институттары үшін де тәуекел картасы жасалады. Техника сатып алуға, қойма салуға берілетін жеңілдетілген несиелер шаруаның шынайы өндірістік қуатына сәйкестендіріледі.
Бесіншіден, нарық пен логистиканы басқару жеңілдейді. Қай ауылда бидай көбірек, қай жерде арпа, ал қай жерде мал азығы басым екені анықталған соң, қайта өңдеу кәсіпорындарының қуатын жоспарлау оңайлайды. Бұл сүт қабылдау пункттері, шағын ет өңдеу цехтары, май сығымдайтын зауыттар ашу үшін де қажет. Сонымен бірге элеватор мен қоймалардың сыйымдылығы, трактор-прицеп паркін жаңарту, ауылішілік жолдарды жөндеу мәселелері де нақты санға сүйеніп шешіледі.
Алтыншыдан, сақтандыру мен тәуекелді басқару деңгейі көтеріледі. Қуаңшылық, көктемгі үсік, шегірткеге қарсы күрес секілді қауіптерге дайын болу үшін базалық статистика ауадай қажет. Санақ осы мәліметтер арқылы агросақтандыруды дамытуға, форс-мажор жағдайында өтемақыны әділ бөлуге құқықтық негіз қалайды.
Жетіншіден, ауылға оралған жастар үшін де бұл мәлімет аса маңызды. Оларға бос тұрған жер, су көзі, техника паркі немесе жұмыс істеп тұрған кооперативтер жайлы «бір терезеден» ақпарат беріледі. Бұл ауылдағы кооперацияны күшейтіп, жастардың ауылда тұрақтауына жол ашады.
Сегізіншіден, экспорт пен сапа мәселесі шешіледі. Халықаралық нарыққа шығу үшін өнімнің шығу тегі, көлемі, өңдеу тізбегі құжатталуы тиіс. Санақтан туған бірыңғай база осы талапты орындауға жағдай жасайды. Егер өнімнің жолы таза болса, экспортқа шығу мүмкіндігі де кеңейеді. Бұл Мойынқұм сияқты табиғи әлеуеті зор аудан үшін өте маңызды.
Санақтың табысты өтуі үшін әрбір шаруа өз шаруашылығы жайлы деректерді алдын ала реттеп қоюы керек: ЖСН/БСН, мал басы, жайылым мен егістік көлемі, техника мен қойманың жағдайы, су көздері, былтырғы өнім мен сатылым көлемі түгел дайын болғаны жөн. Тіркеушілер әр үйді аралап, уақытына қарай келісіп келеді. Сондықтан шаруалар есігін ашып, шынайы дерегін берсе, бұл мәлімет ертеңгі күні өзіне субсидия, несие, шөп қоры, вакцина көлемі, жол мен суару нысандарын жөндеу болып қайтады.
Қысқасы, ауылшаруашылығы санағы қағаз үшін емес, қора-қопсы, танап пен тоған үшін қажет. Кім қатысса, соның даусы естіледі, соның қажеті есепке алынады. Мойынқұмның ертеңгі табысы бүгінгі дерекке байланысты. Санаққа қатысу – әрбір шаруа үшін тек азаматтық міндет емес, өз шаруашылығын қорғаудың, болашағын қамтамасыз етудің ең сенімді жолы.
